Συχνά όταν αναφέρονται σε θαύματα, σε θρυλικά κατορθώματα που συνέβησαν στο μακρινό παρελθόν γοητευόμαστε ίσως αλλά διατηρούμε και την επιφύλαξη, αν όντως συνέβησαν όπως περιγράφονται ή αν το πέπλο της μυθιστορίας τα καλύπτει. Μελετώντας την δράση της Ανεξάρτητης Μεραρχίας τόσο μέσα από γραπτές μαρτυρίες των αξιωματικών της, των οπλιτών της, όσο και από επίσημες στρατιωτικές αναφορές ανακαλύπτω την ικανότητα, τον θρύλο και το θαύμα να εναλλάσσονται σ΄ένα γαϊτανάκι σωτηρίας. Ανακαλύπτω ότι η Μνημοσύνη γεννά την Ιστορία κι αυτή με την σειρά της καλλιεργεί την συνείδηση. Σε μια εξαιρετική εκδήλωση, που θα πραγματοποιηθεί στην Κέρκυρα, στο Προσκοπείο, στις 8 Σεπτεμβρίου 2024, στις 8:00μ.μ. θα έχουμε την χαρά να μάθουμε για την εξαιρετική πορεία της στο έπος που έγραψε.
Η Ανεξάρτητη Μεραρχία ή όπως επικράτησε τον Σεπτέμβριο του 1922 να αποκαλείται από τον Τύπο η «Θρυλική Μεραρχία Θεοτόκη» συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 1921 με σκοπό να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Η αποστολή ματαιώθηκε για λόγους ανεξήγητους κι ενώ είχαν διανεμηθεί χάρτες για την επικείμενη επιχείρηση. Δόθηκε διαταγή τότε να ενταχθεί στο Γ΄Σώμα Στρατού και να σπεύσει στον Σαγγάριο προς ενίσχυση των εκεί επιχειρήσεων. Με την κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου ξεκίνησε η Κάθοδος των Νεώτερων Μυρίων, όπως χαρακτηρίστηκε η σύμπτυξή της και η πορεία της προς την σωτηρία.
Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα ήταν η μοναδική Μεραρχία, που επέστρεψε από την Μικρασιατική Τραγωδία ολόκληρη και πειθαρχημένη; Διότι ο άξιος Μέραρχός της Συνταγματάρχης Δημήτριος Θεοτόκης, κερκυραίος και συγγενής του γνωστού μας λογοτέχνη Κ.Θεοτόκη, διοίκησε με προνοητικότητα, ως άνθρωπος και ως ηγέτης λειτουργώντας με οξύνοια και αποφασιστικότητα. Έσωσε περίπου 9000 πρόσφυγες και έθεσε υπό την προστασία του δυο ορφανά κορίτσια από το Κιρ-Καγάτς, τα οποία δεν είχαν καθόλου συγγενείς. Τα κορίτσια μεγάλωσαν μέσα στην οικογένεια, τ’ ανέθρεψε, τ΄ αποκατέστησε επαγγελματικά και τα πάντρεψε.
Μέσα σ΄εκείνη την κατάσταση διάλυσης που επικρατούσε γενικά στο Μικρασιατικό Μέτωπο κι εντάθηκε με την κατάρρευσή του, ο Δημ. Θεοτόκης κατάφερε με την άριστη ηγεσία του να διατηρήσει την ενότητα, την πειθαρχία και την εμπιστοσύνη στο εσωτερικό του στρατεύματος. Οι στρατιώτες από τον 11/1921 έως και τον 9/1922 πολεμούσαν σε μεγάλο ποσοστό ανυπόδητοι, έχοντας κατασκευάσει σανδάλια από ανεπεξέργαστο δέρμα βοδιών, δεν είχαν επαρκή σίτιση, ούτε κλινοσκεπάσματα και στολές. Ταυτόχρονα αντιμετώπισε με την άριστη συνεργασία των αξιωματικών του σημαντικούς κινδύνους και αντίξοες καταστάσεις. Ιδιαίτερα κατά την παθητική παραμονή τους είχε διοργανώσει αξιόλογες πολιτιστικές εκδηλώσεις, για να αναπτερώσει το ηθικό του στρατεύματος. Διοργάνωσε αθλητικούς αγώνες, στους οποίους συμμετείχαν και από άλλες Μεραρχίες, θεατρικό θίασο, ορχήστρα από έγχορδα όργανα, ομιλίες ηθικού κι εθνικού περιεχομένου, αρχαιολογικές ανασκαφές και τελούνταν με ευλάβεια οι θείες λειτουργίες, οι αγιασμοί κ.α. Ο θεατρικός θίασος και η ορχήστρα ακολουθούσε συγκεκριμένο δρομολόγιο και ψυχαγωγούσε μέχρι και τα πιο απομακρυσμένα τμήματα του Μικρασιατικού Μετώπου. Επιπλέον οργανώνονταν συχνά και στρατιωτικές ασκήσεις, ενώ λειτουργούσε παράλληλα σύστημα κατασκοπείας, στο οποίο συμμετείχαν κυρίως ντόπιοι. Η διαύγεια νου και η διάκριση, οι ικανότητες και η αποφασιστικότητα του Δημ. Θεοτόκη οδήγησαν στην σωτηρία με την μέριμνα της θείας πρόνοιας. Διότι, πολύ συχνά εκεί που βάδιζαν δίχως δυνατότητα επικοινωνίας μέσω ασυρμάτου, δίχως αξιόπιστες πληροφορίες μέσα από παγίδες των Τούρκων και πήγαιναν κατευθείαν επάνω στον εχθρό, κάποιος τους ειδοποιούσε και ξαφνικά άλλαζαν πορεία προς την σωτηρία. Όμως ένα από τα πιο θαυμαστά γεγονότα συνέβη το βράδυ της 30ης Αυγούστου.
Πώς σώθηκαν τελικά;
Όταν έφτασε απόσπασμα από την Μεραρχία μ΄ επικεφαλή τον συνταγματάρχη Ν. Τσιπούρα στην παραλία Δικελή, επέβαλε την τάξη κι έδιωξε τις Τσέτες που βιαιοπραγούσαν στους πρόσφυγες, οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί ελπίζοντας να σωθούν. Το σκοτάδι βαθύ, επικοινωνίας μέσω ασυρμάτου δεν υπήρχε, από την Μυτιλήνη το μόνο που γνώριζαν ήταν ότι όσοι είχαν συγκεντρωθεί στην παραλία Δικελή πιθανόν είχαν όλοι σκοτωθεί, από μακριά έβλεπαν μόνον φωτιές, πυροβολισμούς, την ιαχή του πολέμου μέσα στον βαθύ έρεβο του φόβου. Ήταν τρομερή η σκέψη ότι όλη αυτή η προσπάθεια τόσων ημερών, όλοι αυτοί οι πρόσφυγες και η Μεραρχία θα συναντούσαν τον θάνατο σε λίγες ώρες, αντιμέτωποι με τους Τούρκους που τους κυνηγούσαν. Η θάλασσα τους χώριζε από την σωτηρία, από την ζωή και πώς να την διαβούν;
Η επιμονή του αποσπάσματος συνεχίστηκε και μέσα στο σκοτάδι, βρίσκουν μια μισοβυθισμένη βάρκα, μισοτσακισμένη κι έρημη όπως η ελπίδα τους. Την μπαλώνουν όπως-όπως, κατασκευάζουν κι ένα πρόχειρο ιστίο και πλέουν έτσι προς την Μυτιλήνη. Στην μέση της διαδρομής η βάρκα έμπασε νερά, μ΄ένα τσίγκινο μικρό δοχείο, έβγαζαν όσο μπορούσαν, ώσπου τελικά έφτασαν στην Μυτιλήνη. Κανείς δεν πίστευε στα μάτια του όταν τους είδε, διότι η Ανεξάρτητη Μεραρχία θεωρούνταν αγνοούμενη και ο Κεμάλ είχε διαδώσει ότι την είχαν συντρίψει. Στην Μυτιλήνη επικρατούσε αναρχία, οι στρατιώτες βιαιοπραγούσαν και λήστευαν, η Ανεξάρτητη Μεραρχία επέβαλε την τάξη. Από τον Τύπο της Μυτιλήνης ανακοινώθηκαν ευχαριστίες για το έργο της. Στέλνονται ατμόπλοια στην παραλία Δικελή και μετά πλήρους πειθαρχίας και τάξης επιβιβάζονται και σώζονται όλοι, στράτευμα και πρόσφυγες. Λίγο μετά την επιβίβασή τους στην παραλία κατέφθασε ευτυχώς αργά το τουρκικό ιππικό και οι Τσέτες.
Ο Δημ. Θεοτόκης στις 2/9/1922, στον οποίον αξίζει τιμή κι έπαινος, για το λαμπρό παράδειγμα ήθους και αξιοσύνης που μας δίνει έναν αιώνα μετά, θα γράψει στην αναφορά του, στην οποία προτείνει περίπου 1000 αξιωματικούς και στρατιώτες για προαγωγή και παρασημοφόρηση, κατονομάζοντας ξεχωριστά το ανδραγάθημα του καθενός.
«Ἡ ἐν γένει επιχείρησις αὓτη ἀποτελεῖ στρατιωτικόν κατόρθωμα, ὀφειλόμενον εἰς τὴν ἀνδρείαν, φιλοπατρίαν και λοιπάς στρατιωτικάς ἀρετάς τῶν ἀξιωματικῶν καὶ ὃπλιτῶν αὐτῆς, φωτεινόν καὶ ἒνδοξον σημεῖον τῶν Ἑληνικῶν ὃπλων, φωτίζον τὴν ἀτυχίαν τοῦ Μικρασιατικοῦ ἀγώνος καὶ σῶζον τὴν τιμήν τῶν Ἓλληνικῶν ὃπλων καὶ ἐγκαταλείπει εἰς τὸν ἐχθρόν τὴν τελευταίαν ἀλγεινήν ἀνάμνησιν τῆς Ἑλληνικῆς λόγχης. Εἰς τοὺς ἀξιωματικούς καὶ ὁπλίτας τῆς Μεραρχίας, εὶς οὓς ταῦτα ὁφείλονται, ἐκφράζω τὰ προσωπικά συγχαρητήρια καὶ θαυμασμόν, ὡς καὶ τὴν τῆς Πατρίδος εὐγνωμοσύνην καὶ λογίζω ἐμαυτόν ὃσον οὑδέποτε ὑπερήφανον, διότι ἡγήθην αὐτῶν εἰς τοιαύτας περιστάσεις, μνημονεύω τούτους καὶ τὸ κατόρθωμά των μετά συγκινήσεως.» Διοικητής Ανεξάρτητης Μεραρχίας Δ. Θεοτόκης 3/9/1922 (Επ.Γραφείον ΙΒ΄ Διαταγή αρ.πρ. 28748 )
Βιβλιογραφία: Δημ. Αμπελάς, Ανεξάρτητος Μεραρχία-Η Κάθοδος των Νεώτερων Μυρίων 16-31 Αυγούστου 1922, 1957
Ι. Κωνσταντίνου, Η δράσις της Ανεξαρτήτου Μεραρχίας κατά την Μικρασιατική Καταστροφήν του 1922, 1933
Δημ. Μουντούρης, Η Ανεξάρτητος Μεραρχία(Δ. Θεοτόκη)-Συγκρότησις και δράσις αυτής εν Μικρά Ασία, 1928
Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού
Σπυρος Στεφανίδης στο Καλούδης: Στοιχείο ενίσχυσης του πλουραλισμού η ανακήρυξη των τριών συνδυασμών: “Ας προσέξουν οι ΣΩΣΤΟΙ,ΝΟΜΟΤΑΓΕΙΣ,ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΙ επαγγελματίες που θέλουν να παραμείνουν ΣΩΣΤΟΙ,ΝΟΜΟΤΑΓΕΙΣ και ΕΥΣΥΝΕΙΔΗΤΟΙ πως θα ψηφίσουν στις επικείμενες εκλογές του Εμπορικού…” Νοέ 18, 08:19
