Ο πνιγμός ενός 43χρονου κερκυραϊκού πόρφυρα

Τι σύμπτωση κι αυτή, πάνω που σπάνε τα κοντέρ του κερκυραϊκού Τουρισμού, που το ένα ρεκόρ «ανάπτυξης» καταρρίπτει το άλλο και τον έναν μετά τον άλλο μεγιστάνα – επενδυτή στο νησί διαδέχεται πια η μεγαλύτερη ελληνική οικονομική αυτοκρατορία, αθόρυβα, χωρίς καν έναν ήχο μιας ελαφρώς πένθιμης καμπάνας, σβήνει το μακροβιότερο φιλολογικό περιοδικό της ελληνικής επαρχίας. Ναι, σαράντα τρία χρόνια μετά τη γέννησή του, ο σολωμικός κερκυραϊκός «Πόρφυρας» σβήνει.

Μόνον κάποιο «θαύμα» μπορεί πια να παρατείνει τη ζωή του λογοτεχνικού περιοδικού που κυκλοφόρησε στην πόλη της Κέρκυρας πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1980.

Ως έκδοση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως και παρέμεινε, εμφανίστηκε. Με σταθερό από τότε «moto» του το σολωμικό δίστιχο «Στ’ άνθη γελάς κι εισ’ όμορφο χάσμα του βράχου μαύρο». Με τίτλο του το πασίγνωστο ποίημα «Πόρφυρας» που ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε στο σπίτι του στα Μουράγια της πόλης της Κέρκυρας το 1849.

Από εκείνο το ιστορικό – και δυσεύρετο πια – πρώτο τεύχος, τον περασμένο Μάρτιο φτάσαμε αισίως, εν μέσω πολλών εμποδίων και παροδικών οικονομικών κρίσεων βέβαια, στο 181ο τεύχος.

Σαν καρχαρίας, διότι αυτό σημαίνει βέβαια στην παλιά ντοπιολαλιά πόρφυρας, δεν δίσταζε να αντιμετωπίζει νικηφόρα ποικίλα εμπόδια που έβρισκε στον δρόμο του. Καρχαρίας με καρδιά και νου έγινε. Άριστος πνευματικός κολυμβητής. Με μεγάλο συκώτι. Ήταν και οι συντελεστές του νεότεροι, βλέπετε. Ικανοί να χορέψουν λογοτεχνικά στο φτερό του άλλου, αληθινού καρχαρία της στεριάς, με τα πλούτη, που θέλει και τη λογοτεχνία να είναι εμπόρευμα.

Ωστόσο, δεν συγκεντρώνεται πια ύλη με ζέση – πάνω εικαστικό έργο του Γιάννη Αδαμάκου εμπνευσμένο από το σολωμικό ποίημα «Πόρφυρας» – για επόμενο τεύχος. Θα εκδοθεί τον Οκτώβριο ένα ακόμη, στερνό ίσως, η ύλη του οποίου είναι δεδομένη και η χρηματοδότησή του προ πολλού εξασφαλισμένη. Αυτό, θα περιλαμβάνει υλικά επιστημονικού φιλολογικού συνεδρίου για τον Νίκο Γκάτσο, που είχε γίνει στην Κέρκυρα τον Νοέμβριο του 2022. Θα είναι το 182ο τεύχος.

Αυτή ήταν η ζωή μας κι όχι άλλη

Μικρή και ταπεινή μα και μεγάλη

Κι αν κάποτε μας πίκρανε – χαλάλι

Αυτή ήταν η ζωή μας κι όχι άλλη

Με στίχους εκείνου, σαν αυτούς, μέλλεται μάλλον να μας αποχαιρετήσει εκείνη η μη κερδοσκοπική εταιρεία που συστάθηκε για την έκδοση του περιοδικού, το 1980, από φίλους με έντονα λογοτεχνικά ενδιαφέροντα που όλοι τους έχουν εκδώσει και βιβλία: ο Περικλής Παγκράτης, ο Δημήτρης Κονιδάρης, ο Σωτήρης Τριβυζάς, αυτοί ήταν η εκδοτική ομάδα – τυχαία ή σειρά των ονομάτων, με αυτήν ήρθαν στη μνήμη μας, μαζί με τον Σπύρο Αλαμάνο που είχε αναλάβει την εικαστική φροντίδα του περιοδικού. Εμπλούτισαν τη συντακτική ομάδα στην πορεία, ως συνεργάτες, ο Θεοτόκης Ζερβός, ο Νάσος Μαρτίνος, άλλοι όπως ο Δημήτρης Σουρβίνος. Η εκδοτική ομάδα άτυπα υπήρξε ευρύτερη στην πραγματικότητα, με πρόσωπα όπως ο Ορέστης Αλεξάκης, ο Διομήδης Βλάχος, η Μαρία Μαρτζούκου και ο Κώστας Σουέρεφ, να συνθέτουν έναν ευρύ κύκλο φίλων και στενών συνεργατών, που επίσης αποτέλεσε, κατά διαστήματα, κινητήρια δύναμη του περιοδικού, πλάι στους Περικλή Παγκράτη και Δημήτρη Κονιδάρη.

Η κίνηση ονομάστηκε «Κερκυραϊκή Εταιρεία Γραμμάτων» και το περιοδικό συστήθηκε ως «Περιοδική έκδοση Γραμμάτων – Τεχνών», χωρίς οι «νονοί» τους να γνωρίζουν τότε ότι σχεδόν ακριβώς έτσι συστηνόταν ένα βραχύβιο ανάλογο φιλολογικό – πνευματικό σχήμα που συστάθηκε στην Κέρκυρα λίγο μετά την Κατοχή από υποστηρικτές του ΕΑΜ με πάγια  πνευματικά ενδιαφέροντα, όπως η Ειρήνη Δεντρινού και ο Λίλης Δεσύλλας.

Άντεξε 43 χρόνια το εκδοτικό εγχείρημα. Όπως έλεγε όμως στο αξεπέραστο έργο του «Ζητείται ελπίς» ο καλός φίλος του περιοδικού μεγάλος λογοτέχνης Αντώνης Σαμαράκης, «δεν υπάρχει πλέον ελπίς», φανερή τουλάχιστον.

Το κόστος έκδοσης έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Η συνδρομητική βάση στένεψε ή δεν ανταποκρίνεται εγκαίρως. Ορισμένα πνευματικά Ιδρύματα – κυρίως το Ίδρυμα Ουράνη – που ενίσχυαν σποραδικά το περιοδικό έχουν περικόψει δραματικά τις ενισχύσεις τους γενικώς. Περιοδικοί χορηγοί, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών Κερκυραίων επιχειρηματιών και οικονομικών Ιδρυμάτων εκτός νησιού με Κερκυραίους στη διοίκησή τους, κινούνται αναλόγως, αναζητώντας ίσως αλλού ανταποδοτικότερα οφέλη. Όλα μοιάζουν να οδηγούν στο τέλος του κερκυραϊκού «Πόρφυρα».

Ούτε η τιμητική διάκριση που του είχε απονείμει πριν από μερικά χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού, ούτε οι δεκάδες μεγάλες υπογραφές πνευματικών ανθρώπων της χώρας στις σελίδες του και σε συνέδριά του και η πανελλήνια καταξίωση αντισταθμίζουν τα δυσβάστακτα οικονομικά βάρη. Ονόματα όπως αυτά των πανεπιστημιακών Γιώργου Ανδρειωμένου, Αλέξη Ζήρα, Γιάννη Πανούση, Αναστασίας Σιώψη, μεταξύ άλλων και με πολύ ενδιαφέρον θέμα για το βομβαρδισμένο κατά την Κατοχή κερκυραϊκό σπίτι του Σολωμού, κόσμησαν το 181ο τεύχος του.

Ένα εκδοτικό «ταξίδι» που κράτησε ανελλιπώς 43 χρόνια βαίνει προς το τέλος του. Ή, ας ελπίσουμε, αβάσιμα ίσως, προς το τέλος μιας εποχής του και την αρχή μιας νέας, λίγο είτε πολύ διαφορετικής, κατά κύριο λόγο στηριγμένης σε τοπικές δυνάμεις και με προσαρμογές στους προσανατολισμούς του.

Μάλιστα, στη χρονιά των 100 χρόνων από τη θανή του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, διαρκούντος του κερκυραϊκού «Έτους Κωνσταντίνου Θεοτόκη»!

Η απόφαση των ιδρυτών του περιοδικού, που πάντα έμεναν παράμερα από κινήσεις προσέλκυσης «χορηγιών» μεγάλων συμφερόντων, αλλά και από αναγκαίες καμπάνιες εξασφάλισης τοπικών πόρων, χωρίς καν να επιδιώξουν ποτέ την άντληση ενισχύσεων από λεγόμενους «αυτοδιοικητικούς» φορείς στους οποίους συμμετείχαν, καθώς εναπέθεταν σε καλούς φίλους τους κάθε σχετική πρωτοβουλία, μοιάζει ειλημμένη.

Γι’ αυτή την εβδομάδα έχει προγραμματιστεί  «αποχαιρετιστήρια συνάντηση» των ιδρυτικών μελών της ομάδας του περιοδικού.

«Με συγκίνησιν, αλλ’ όχι με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα», για να το πούμε κι εμείς με μάλλον ταιριαστούς στίχους του Κ. Π. Καβάφη, που πολύ ανέδειξε το περιοδικό. Όπως έγραψε εκείνος, που είδε μόνο από πλοίο την Κέρκυρα από μακριά μα έγραψε σχετικούς στίχους, «τόσον που έκαμες λίγο δεν είναι».

Με λαμπρά γράμματα, πιστεύουμε, θα ενταχθεί το περιοδικό στη λογοτεχνική ιστορία της Κέρκυρας, είτε πάψει τώρα είτε όχι.

Λέμε και το όχι, διότι όχι μόνο πεθαίνει τελευταία η ελπίδα, μα ένας τουλάχιστον από την αρχική εκδοτική ομάδα, ο πολυγραφότατος συγγραφέας Σωτήρης Τριβυζάς, βρήκε τη δύναμη – ή δεν κράτησε την οργή του; – να πει λόγια που μπορεί να συνεγείρουν συνειδήσεις, λίγο πριν πέσει η αυλαία, σε διάφορα επίπεδα.

Ιδού τι επισημαίνει, εξηγώντας ότι εν προκειμένω εκφράζει τη δική του άποψη και όχι την τελική της συντακτικής ομάδας του περιοδικού:

«Ο “Πόρφυρας” βάζει λουκέτο. Κατεβάζει τα ρολά. Κλείνει, πώς αλλιώς να το πούμε; (…) Είναι ντροπή για το νησί μου, είναι ντροπή για την πνευματική Κέρκυρα, να επιτρέψει το κλείσιμο ενός περιοδικού που αποτελεί σήμα κατατεθέν της. Είναι ντροπή για όλους όσοι φιλοξενήθηκαν στο περιοδικό να επιτρέψουν να πέσει η στέγη που τους είχε φιλοξενήσει. Είναι ντροπή (…) να μην κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να αποτρέψουμε το κλείσιμο του περιοδικού».

Επισημαίνει πως σε αυτά τα 43 χρόνια, από τις σελίδες του «Πόρφυρα» πέρασαν χιλιάδες συνεργάτες. Έπειτα από την ίδρυση του Ιονίου Πανεπιστημίου, στις σελίδες του περιοδικού φιλοξενήθηκαν εκατοντάδες ακαδημαϊκοί. Τα αφιερωματικά τεύχη του «Πόρφυρα» σε εμβληματικές προσωπικότητες των γραμμάτων μας αποτελούν θεμέλιους λίθους της σχετικής βιβλιογραφίας. Τα διήμερα Λόγου που διοργάνωνε παλαιότερα το περιοδικό έφεραν σε επαφή το κερκυραϊκό κοινό με τους πιο γνωστούς λογοτέχνες της Ελλάδας. Τώρα το πνευματικό Ίδρυμα που υποστήριζε οικονομικά την έκδοση του περιοδικού αποφάσισε να διακόψει τη χρηματοδότηση όλων των έντυπων Μέσων.

Μήπως, καθώς λέμε, το περιοδικό «έφαγε τα ψωμιά του» και ήρθε η ώρα να πάρει άλλο τη θέση του;

Μήπως εξεμέτρησε το ζην;

Αν ήταν κατά τη γνώμη μας έτσι, δεν θα γράφαμε αυτές τις γραμμές.

Απλώς ένας άλλος στεριανός πόρφυρας, χρυσαφένιος, επιχειρηματικής μορφής, επιθετικός ορθώνεται γύρω μας και με τη φόρα του, μόνο, σχεδόν κατασπαράζει ό,τι γνήσιο «παλιό» βρίσκει στον δρόμο του, χωρίς καν να κουνήσει το πτερύγιό του επί τούτου, καθώς από τη φύση του απομυζά όλο και περισσότερους πόρους κοινωνικού και πνευματικού χαρακτήρα. Αν και δεν είναι ανίκητος, στην επέλασή του, μερικές φορές σαρώνει ό,τι τέτοιο συναντά στον αντιδραστικό δρόμο του, όχι μοναχά στην Κέρκυρα, όταν δεν βρίσκει ικανή αντίσταση.

Κοντά ‘ναι το χρυσόφτερο

και κατά δω γυρμένο

Σαν να παλεύουν, λοιπόν, δύο πόρφυρες!

Για να δούμε!

Ποιος από τους δύο θα νικήσει τώρα;

* Η εικόνα στην κορυφή του κειμένου είναι τμήμα του εικονιζόμενου πιο πάνω στο σύνολό του εικαστικού έργου του Κερκυραίου καλλιτέχνη Νίκου Κόκκαλη, εμπνευσμένου από το σολωμικό ποίημα «Πόρφυρας», το οποίο  δημιούργησε το 2009 για την έκδοση «Διονυσίου Σολωμού Τα Κερκυραϊκά».

ΟΡΕΣΤΗΣ ΜΟΥΣΟΥΡΗΣ