Η πρώτη εκτέλεση στο Λαζαρέτο έναν άλλο Μάιο κι ένα ποίημα

Ήταν 23 χρονών. Από την πάστα των ανθρώπων που δεν λένε να νοθεύσουν το δίκιο της νεολαίας και του λαού με «ναι μεν αλλά», συνθηκολογώντας με το άδικο σύστημα. Από εκείνους που δεν δέχονται με σαθρές δικαιολογίες να γίνουν τα «καλά παιδιά» των ισχυρών και του συστήματος και να βλάπτουν τον λαό εν ονόματι του «εφικτού». Ανήκε σ’ εκείνη την κατηγορία των ανθρώπων που μένουν πιστοί στην αλήθεια και το δίκιο. Δεν λύγισε, παρά μόνο νεκρός. Ένα μαγιάτικο πρωινό. Στο Λαζαρέτο. Τέτοιες μέρες του 1947.

Γύρω στις 20 του μηνός ήταν. Μπορεί σαν σήμερα, μπορεί και λίγο πριν ή λίγο μετά. Οι σύντροφοί του δεν συγκράτησαν την ακριβή ημερομηνία. Σίγουρα με αυτόν όμως άρχισαν οι εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων στο Λαζαρέτο. Τότε, τον Μάιο του 1947, πριν από 76 χρόνια.

Ήταν ο πρώτος εκτελεσμένος στη μαρτυρική κερκυραϊκή νησίδα, όπου μέσα σε τρία περίπου χρόνια εκείνη την περίοδο βρήκαν ίδιο θάνατο από κρατικά πυρά περισσότεροι από 100 άλλοι συνομήλικοί του ή μεγαλύτεροί του αγωνιστές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ.

Τον έλεγαν Πολύβιο, μα έφυγε βραχύβιος, γαζωμένος στα περήφανα νιάτα του από κρατικές σφαίρες.

ΕΠΟΝίτης και ΕΛΑΣίτης ήταν. Φάρος αγωνιστικότητας από το χωριό Φανάρι της Καρδίτσας. Ήλθε στη ζωή το 1924 σ’ αυτό το θεσσαλικό χωριό που έδωσε στον αγώνα εναντίον των ξένων κατακτητών τα χρόνια της Κατοχής 13 νεκρούς μαχητές του ΕΛΑΣ και στον κατοπινό αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας άλλους 19 νεκρούς. Πολύβιος Κολοβός, το πλήρες όνομά του. Βαγγέλης λεγόταν ο πατέρας του. Παιδί ακόμα, είχε στρατευτεί στη Νεολαία του ΕΑΜ. Εντάχθηκε στον εφεδρικό ΕΛΑΣ αντάρτης. Μέχρι τέλους, ό,τι και αν του έταξαν, δεν δέχθηκε να αποκηρύξει το ΚΚΕ. Ήταν ή δεν ήταν μέλος του, άγνωστο. Δεν αποκήρυξε ούτε το ΕΑΜ ούτε τη Νεολαία του ούτε τίποτε απ’ όσα πίστευε και ζητούσε για τη βελτίωση της ζωής της νεολαίας και του λαού.

Τον είχαν συλλάβει το 1946 στην Καρδίτσα, όπως έχει βεβαιώσει συγκρατούμενός του σε απομονωτήριο της τοπικής Ασφάλειας. Τον δίκασαν και τον καταδίκασαν σε θάνατο την ίδια χρονιά στη Λάρισα, παραπέμποντάς τον σε Έκτακτο Στρατοδικείο. Η καταδίκη του στηρίχτηκε στο διαβόητο «Γ’ Ψήφισμα περί εκτάκτων μέτρων», που είχε εισηγηθεί στη Βουλή το 1946 ο ακροδεξιών φρονημάτων και υπουργός Δημόσιας Τάξης τότε Κερκυραίος πολιτικός Σπύρος Θεοτόκης, εγκαινιάζοντας ένα εκτεταμένο νέο κύμα διώξεων εις βάρος μελών των ΕΑΜικών οργανώσεων και του ΚΚΕ, με τις πιο ευφάνταστες κατηγορίες. Τον μετέφεραν στο παλιό βρετανικό μπουντρούμι – φυλακή της Κέρκυρας τις αρχές του 1947, όπου είχαν στοιβάξει εκατοντάδες άλλους μελλοθάνατους αγωνιστές του ΚΚΕ και της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, αφού τους φόρτωσαν ακόμη και κατηγορίες για… άδικους θανάτους Γερμανών κατακτητών ή συνεργατών τους.

Κυβερνούσαν τότε τη χώρα «κεντρώοι» πολιτικοί, με πιο «δημοκρατικό» μανδύα από εκείνον της δεξιάς παράταξης, που με φιλολαϊκή φρασεολογία δεν δίσταζαν όμως να αναλαμβάνουν να φέρνουν εις πέρας πολλές από τις πιο «βρώμικες» δουλειές του μεταπολεμικού αστικού κράτους, όπως υπαγόρευαν η παλιά οικονομική και πολιτική ελίτ και οι Βρετανοί σύμμαχοί της, για την καθυπόταξη του λαού και τη στερέωση του εκμεταλλευτικού καθεστώτος τους. Είχαν επιλέξει να εκτελέσουν τους μελλοθάνατους των φυλακών της Κέρκυρας στο νησάκι Λαζαρέτο, εκεί ακριβώς όπου την περίοδο της Κατοχής οι Ιταλοί φασίστες κατακτητές είχαν κλείσει εκατοντάδες Κερκυραίους, άλλους Επτανήσιους κι άλλους Έλληνες αντιστασιακούς!

Δεν δίστασαν, λοιπόν, όσοι είχαν τότε τον πρώτο λόγο στο υπουργείο Δικαιοσύνης και στα πολιτικά πράγματα της Κέρκυρας, να επιλέξουν ν’ αρχίσουν το θανατικό στο Λαζαρέτο με τον Πολύβιο!

Τι πιο ισχυρό μήνυμα στους άλλους ανυπότακτους μελλοθάνατους, μα ταυτόχρονα βέβαια και σε όσους λαϊκούς αγωνιστές στο νησί μας επέμεναν να μην σκύβουν το κεφάλι, από την «παραδειγματική» εκτέλεση ενός 23χρονου!

Υποταχθείτε!…

Ή να τι σας περιμένει!…

Μπορεί να μην σώθηκε η ακριβής ημερομηνία της εκτέλεσης του Πολύβιου Κολοβού, μα σώθηκαν περιγραφές για την παλικαριά του, για τον χαρακτήρα του και για το πώς τον πήραν για να του αφαιρέσουν τη ζωή στο Λαζαρέτο.

Πώς; Δήθεν για μεταγωγή στην Αθήνα, όπου τάχα λόγω του νεαρού της ηλικίας του θα του δινόταν χάρη!

Θα επαναστατούσαν, βλέπετε, οι εκατοντάδες συγκρατούμενοί του, αν οι φύλακες τους έλεγαν την αλήθεια. Θα έδιναν μάχη για να μην τον πάρουν από την ακτίνα Κ’ όπου τον είχαν βάλει οι δήμιοί του.

Δίνουμε τον λόγο, να το πούμε έτσι, σε μαρτυρίες συγκρατουμένων του αγωνιστών, μεταξύ των οποίων και ο αείμνηστος Σταμάτης Σκούρτης, ο οποίος είχε πειστεί από τον μεγάλο ποιητή μας Γιάννη Ρίτσο να αφήσει σε βιβλίο τις μαρτυρίες του για όσα έζησε στη φυλακή της Κέρκυρας και όσα θυμόταν για τους εκτελεσμένους στο Λαζαρέτο και, επιπλέον, τα τέλη της δεκαετίας του 1970 πρόλαβε να ασχοληθεί κι αυτός με το κίνημα ανακήρυξης του Λαζαρέτου σε επίσημο Ιστορικό Τόπο για όλα όσα αυτό αντιπροσωπεύει  στο διάβα του χρόνου ως τόπος μαρτυρίων.

Συναγωνιστές του λοιπόν έγραψαν συγκεκριμένα – ενώνουμε μαρτυρίες τους – για τον 23χρονο Πολύβιο Κολοβό, που τον πέρναγαν για ακόμα μικρότερο:

Έχουν φέρει ένα νεολαίο ονόματι Πολύβιο Κολοβό από το Φανάρι Καρδίτσας καταδικασμένο σε θάνατο από το Γ’ ψήφισμα. Ο Πολ. Κολοβός είναι ένα αμούστακο παλικαράκι ηλικίας 19 χρονώ. Μένει στην Κ’ αχτίνα (…) 

Αυτό το ψηλόλιγνο ζωηρό γεμάτο θέληση και κέφι παιδί δεν άργησε να προσαρμοστεί και να συναγωνίζεται τους αθηναίους νεολαίους σ’ όλες τις χαρούμενες εκδηλώσεις. Έτσι έγινε κι ένας δυνατός παίχτης του βόλεϋ. 

Ένα απόγευμα – τέλη του Μάη του ’47 – έρχεται ένας φύλακας και του φωνάζει να περάσει στο αρχιφυλακείο. 

– Για τι πράγμα, τον θέλεις στο αρχιφυλακείο; ρωτάει ο αχτινάρχης. 

– Δεν ξέρω, απαντάει ο φύλακας, τον ζητάει ο αρχιφύλακας.

Ο αχτινάρχης και μερικοί άλλοι κρατούμενοι που κύκλωσαν το φύλακα να δούνε τι συμβαίνει, υποψιάστηκαν ως ύποπτο αυτό το κάλεσμα τέτοια ώρα, πλησίαζε η βραδινή κατάκλιση.

– Αν δε μας πείτε τι τον θέλετε, δεν τον αφήνουμε να έρθει, του λέει ο αχτινάρχης. 

Ο φύλακας έφυγε και σε λίγο γύρισε με έναν υπαρχιφύλακα. Φωνάζει να περάσει έξω ο Κολοβός γιατί πηγαίνει μεταγωγή. 

– Μα τι είδους μεταγωγή είναι αυτή τέτοια ώρα; του αντιμιλούν οι κρατούμενοι. 

– Να σας το πω κι αυτό, λέει ο υπαρχιφύλακας Γραμμένος, πήρε χάρη μου είπε ο αρχιφύλακας και μετάγεται σ’ άλλη φυλακή.

Ενώ όλα αυτά έδειχναν ύποπτα, ο αχτινάρχης πήγε και είπε στον Κολοβό που ετοιμαζόταν, να μην περάσει έξω, ώσπου να εξακριβώσουμε περί τίνος πρόκειται. 

Ο Πολ. Κολοβός παράκουσε, άρπαξε το χάρτινο κουτί με τα πραγματάκια του παραμάσχαλα και βγαίνει.   

 – Πάω παιδιά, λέει, για να τους δείξω ότι δεν τους φοβόμαστε σε τίποτα.

Αποχωρίστηκε από τους συναγωνιστές του με το χαμόγελο. Έτσι έφυγε κι απ’ τη ζωή. Κοντά στο ροδοχάραμα έπεσε στο Λαζαρέτο (…) Το πέσιμο του μικρού Κολοβού συγκίνησε βαθύτατα την ομάδα των 500 πολιτικών κρατουμένων. Ένας αγωνιστής έγραψε ένα ποίημα που δημοσιεύτηκε στο “Φλάμπουρο”…

Δεν γνωρίζουμε να έχει σωθεί αντίτυπο εκείνης της χειρόγραφης εφημερίδας με τον τίτλο «Φλάμπουρο» που κάποιοι πολιτικοί κρατούμενοι έβρισκαν τον τρόπο σ’ εκείνες τις συνθήκες να γράφουν και να την κυκλοφορούν σε όλες τις ακτίνες της φυλακής.

Δεν έχουμε λοιπόν εκείνο το ποίημα που είχε γραφτεί τότε, για να κλείσουμε αναλόγως αυτές τις γραμμές τις αφιερωμένες στη μνήμη εκείνου του 23χρονου λαϊκού αγωνιστή.

Έχουμε εντοπίσει όμως ένα πεζόμορφο ποίημα γραμμένο το 1985 από έναν Κερκυραίο που τα χρόνια των εκτελέσεων στο Λαζαρέτο ήταν παιδί. Το έγραψε για όλους τους δεκάδες αλύγιστους κοινωνικούς και πολιτικούς αγωνιστές των χρόνων εκείνων που έδωσαν και τη ζωή τους στον τόπο μας παλεύοντας για μια αληθινή – και όχι ψευδεπίγραφη – πρόοδο, αρνούμενοι να υποκύψουν στα «θέλω» του ολιγαρχικού εκμεταλλευτικού καθεστώτος. Αναφέρεται σε «διλήμματα» που έθετε ο δικομματισμός της περιόδου και σε υποστηρικτικές προς αυτόν δράσεις αμερικανικών εταιρειών δημοσίων σχέσεων, ενόψει των εκλογών του 1985.

Το υπέγραψε ως «Ν.Μς» και το δημοσίευσε την εκλογική χρονιά 1985 σε μια εφημερίδα με τον τίτλο «Η Φωνή του Λαού» που είχαν εκδώσει υποστηρικτές και φίλοι του ΚΚΕ, προτείνοντας την υπερψήφιση του ΚΚΕ και δίνοντας στην εφημερίδα τους τον τίτλο της γνωστής παλαιότερης ομώνυμης εφημερίδας του ΕΑΜ Κέρκυρας. Ο τίτλος του ποιήματος είναι «Δεν χαρίζουμε ψήφους».

Να, παρατιθέμενοι με προσαρμογές που απαιτεί ο ηλεκτρονικός χώρος, οι λίγο – πολύ άγνωστοι εκείνοι στίχοι, που από τότε δεν έχουν δει τη δημοσιότητα:

Τούτο το μήνυμα
μας τόφερε η πρωινή αύρα 
της απέναντι ακτής
του μικρού νησιού

Δεν χαρίζουμε ψήφους Σύντροφοι,
συναγωνιστές, τίμιοι πατριώτες,
τούτο το μήνυμα μας ήρθε, 
με τις πρώτες ακτίνες 
του ανοιξιάτικου ήλιου,
τρυπώντας τα πεύκα της σιωπής,
χαϊδεύοντας απαλά την πρωινή δροσιά,
που κάθισε στ’ αγκάθι της ασφάκας,
σαν διαμαντένιο διάδημα 
ιστορικής μνήμης…

Δεν χαρίζουμε ψήφους Σύντροφοι,
συναγωνιστές, τίμιοι πατριώτες
Τούτο το μήνυμα μας τόφερε 
ο γλάρος, ο αιώνιος φύλακας
του βράχου της θυσίας και συνέχισε:
Οι νεκροί μας 
δεν αφήνουν τα κόκαλά τους
να γίνουν γέφυρα 
για να περάσουν τα διλήμματα
και τ’ Αμερικάνικα παιγνίδια 
της Σώγιερ και Χάμιλτον
και πρόσθεσε: Εκείνοι 
δε χάρισαν ζωή στη δική τους ζωή…

Εσείς πώς θα χαρίσετε ψήφους…

Σύντροφοι, συναγωνιστές, 
τίμιοι πατριώτες
τούτο το μήνυμα μας ήρθε
και δεν είναι οποιοδήποτε μήνυμα 
είναι το μήνυμα του ΛΑΖΑΡΕΤΟΥ…

Είναι το μήνυμα του βράχου της θυσίας, 
είναι αν θέλετε τα λόγια 
του τελευταίου χορού της Λεβεντιάς
πριν ο παπά Γιώργης 
διαβάση τη “συχωρετική”.

Πριν οι μαύρες κάνες 
ξε(πε)ράσουν τον απαίσιο θάνατο…
Πριν απ’ τη χαριστική βολή… 

Δεν χαρίζουμε ψήφους Σύντροφοι,
συναγωνιστές, τίμιοι πατριώτες.

Εμείς μόνο ζωή χαρίζουμε, 
αγώνα και ομορφιά… 

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΑΡΟΥΝΙΑΤΗΣ