Τα Επτάνησα και το 1821

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ

Οι Ενετοί διατηρούν υπό τον έλεγχο τους τα Eπτάνησα από τον 16ο αιώνα μέχρι και τα τέλη του 18ου Αιώνα (Συνθήκη του Campo Formio).

Σταδιακά χάνουν τις κτήσεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο το 1571 και την Κρήτη το 1668-69.

Παρά την νίκη των Χριστιανικών Δυνάμεων στην Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) και τις επιτυχίες τους με τον Φραντσέσκο Μοροζίνι στα τέλη του 17ου Αιώνα εναντίον των Τούρκων, όταν ανακτούν μέρος της Πελοποννήσου (μέχρι το 1715) – (Συνθήκη Κάρλοβιτς / Συνθήκη Πασάροβιτς), η παρουσία τους στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχώς συρρικνώνεται.

Έτσι στην ουσία στην Αδριατική και το Ιόνιο μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα υπό Ενετικό έλεγχο παραμένουν τα Ιόνια Νησιά και κάποιες ακόμα κτήσεις (όπως το Ντουμπρόβνικ).

Οι κάτοικοι των Ιονίων νήσων συνέδραμαν σημαντικά τους Ενετούς στις μάχες τους εναντίον των Οθωμανών.

Το 1683 κατά τον πόλεμο του Μοροζίνι εναντίον των Τούρκων 2000 Επτανήσιοι συμμετείχαν στα συμμαχικά στρατεύματα. Αυτά συνέβαιναν περίπου 15 χρόνια μετά την πτώση του ΧΑΝΔΑΚΑ.

Ο ενθουσιασμός των Επτανησίων υπέρ του Πολέμου ξεπερνούσε κάθε όριο. Ιδιώτες πρόσφεραν σημαντικά ποσά αλλά και την δική τους συμμετοχή στον ιερό αυτό πόλεμο. Μεταξύ αυτών των ιδιωτών ήταν και ο Ευστάθιος Ρωμανός, ο επονομαζόμενος ΜΑΝΕΤΑΣ τον οποίον ο Μοροζίνης, λόγω γενναιότητας και επιδεξιότητας, διόρισε ως αρχηγό ενός καταδρομικού στολίσκου.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Όλοι αυτοί οι αιώνες της Ενετοκρατίας είχε φυσικά σημαντικές επιπτώσεις πάνω στην κοινωνική διάθρωση του πληθυσμού.

Οι «ευγενείς», τα ονόματα των οποίων βρίσκονταν στο λεγόμενο LIBRO D’ORO ήταν στην μεγάλη τoυς πλειοψηφία στραμμένοι προς την Δύση (δηλ προς τους Ενετούς Κυρίαρχους) .

Αντίθετα η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού ήσαν μη προνομιούχοι. Ένα μέρος από αυτούς, κατάφερναν να λάβουν μια μόρφωση ιδιαίτερα σε Ιταλικά Πανεπιστήμια αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Αν και οι Βενετοί προσπαθούσαν να κρατήσουν το μορφωτικό επίπεδο των Επτανήσιων χαμηλό (πχ είχε απαγορευτεί να υπάρχει τυπογραφείο στα Επτάνησα), αρκετοί από τους Επτανήσιους ήσαν σε συνεχή επαφή με τα Ευρωπαϊκά ρεύματα των νέων ιδεών και του Διαφωτισμού.

Συγχρόνως η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού είχε διατηρήσει τις Ελληνοορθόδοξες παραδόσεις του.

ΟΙ ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821Λόγω των ιστορικών συνθηκών της Ενετοκρατίας κλπ η Κρήτη και τα Επτάνησα, σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσαν το λίκνο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και πνευματικής ζωής. Και μετά το 1668 όταν κυριεύτηκε ολοκληρωτικά η Κρήτη, η μόνη Ελληνική περιοχή, που παρέμεινε έξω από τον Τουρκικό ζυγό ήσαν τα Επτάνησα.

Πολλοί Επτανήσιοι έλαβαν πανεπιστημιακή μόρφωση σε πανεπιστήμια της Ιταλίας και ιδιαίτερα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πάδοβας .

Σημαντικοί Επτανήσιοι μηχανικοί βρέθηκαν στην Ρωσία (μετακίνηση τεράστιου Βράχου στην Αγία Πετρούπολη από τον Κεφαλλονίτη Μαρίνο Χαρμπούρη, αρχηγός του Ρωσικού Πυροβολικού υπήρξε ο Κεφαλλονίτης Πέτρος Μελισσηνός, την ίδρυση στην Ρωσία του Ελληνο λατινο σλαβικού Πανεπιστημίου την ανέλαβαν οι Κεφαλλονίτες αδερφοί Λειχούδη (των οποίων τα αγάλματα κοσμούν την Κόκκινη Πλατεία στην Μόσχα)

Βέβαια από τις αρχές του 19ου αιώνα και μετά θα μιλήσουμε για πολλούς Επτανήσιους Διανοούμενους στην πρωτοπορία των οποίων είναι οι μεγάλοι ποιητές μας ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ και ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ

ΤΑ ΕΠΤÁΝΗΣΑ, ΤΟ ΔΙΕΘΝÉΣ ΠΕΡΙΒÁΛΛΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΕΠÁΛΗΛΕΣ «ΠΡΟΣΤÁΤΙΔΕΣ» ΔΥΝÁΜΕΙΣ

Η Ενετοκρατία έλαβε τέλος το 1797. Τα γαλλικά Επαναστατικά στρατεύματα κατά την εφόρμηση τους στην Ιταλία, κατέλαβαν την Βενετία και κατέλυσαν την Γαληνότατη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου μετά από 11 αιώνες ζωής. Έτσι λήγει και η Ενετοκρατία στα Επτάνησα.

Ήδη τον Αύγουστο του 1797, ο Ναπολέων επισήμανε στο Γαλλικό Διευθυντήριο την «σημασία των Ιονίων Νήσων». Τόνιζε ότι η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος και η Κεφαλονιά, για την Γαλλία έχουν περισσότερη σημασία, παρά όλη η Ιταλία. «Αν θα είμαστε υποχρεωμένοι να διαλέξουμε, θα ήταν προτιμότερο να παραχωρήσουμε στον Αυτοκράτορα (της Αυστρίας) την Ιταλία και να κρατήσουμε τα 4 νησιά που είναι πηγή πλούτου και ευημερίας για το Εμπόριο μας».

Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΦΟΡΜΙΟ. Η ΠΡΩΤΗ ΓΑΛΛΟΚΡΑΤΙΑ

Βάσει της Συνθήκης του Καμποφόρμιο (1797) τα Επτάνησα περνούν υπό τον έλεγχο των Γάλλων.

Ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού (κατά κύριο λόγο η Αστική Τάξη) των Επτανήσων είχε μυηθεί στα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης, από χρόνια. Υποδέχτηκε με ενθουσιασμό τους Γάλλους Επαναστάτες θεωρώντας ότι χάρις σε αυτούς θα επιτευχθεί η φιλελευθεροποίηση της Κοινωνικής και της Οικονομικής ζωής.

Αντίθετα οι αριστοκράτες των νησιών αισθάνθηκαν πως χάνονται τα προνόμια τους, αφού καταργήθηκαν οι τίτλοι ευγενείας και τα LIBRΙ D’ ORO κάηκαν σε δημόσια θέα ενώ στις κεντρικές πλατείες των πόλεων φυτεύτηκαν τα ΔΕΝΔΡΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.

Αλλά δεν ήταν μόνο οι Αριστοκράτες αυτοί που μισούσαν τους Γάλλους. Με διάφορα λάθη και απρέπειες οι Γάλλοι «κατάφεραν» να στρέψουν εναντίον τους και την πλειοψηφία του Ορθόδοξου κλήρου αλλά και την αγροτιά.

Η ΡΩΣΟ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΚΑΙ Η ΕΚΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ

Στα τέλη του 18ου Αιώνα οι Ρώσοι και οι Γάλλοι βρέθηκαν σε εχθρικά στρατόπεδα. Έτσι σχηματίσθηκε μία «παράδοξη» συμμαχία ανάμεσα στους Ρώσους και τους Οθωμανούς, που παραδοσιακά ήσαν εχθροί και είχαν διεξαγάγει πολλούς πολέμους μεταξύ τους.

Απέναντι στα γαλλικά στρατεύματα στην ξηρά αντιπαρατέθηκε (στην βόριο Ιταλία) ο Στρατάρχης Σουβόροφ, ενώ στην Θάλασσα ο ρωσικός στόλος έπλεε υπό τις διαταγές του ικανότατου Ναυάρχου Ουσακώφ. Στα πλαίσια της Ρωσο-Τουρκικής συμμαχίας τον Ρώσικο Στόλο συνόδευε και ένας Οθωμανικός υπό τον Καδηρ Πασά. Ο Ουσακόφ εξεδίωξε γρήγορα τους Γάλλους από τα νησιά και εγκατέστησε μια προσωρινή διοίκηση.

Οι Ρώσοι έγιναν θερμά αποδεκτοί από την πλειοψηφία του πληθυσμού εάν και όχι από τους Γαλλόφιλους φιλελεύθερους.

Σύντομα αποφασίσθηκε (Συνθήκη της 21ης Μαρτίου του 1800 μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας) τα νησιά του Ιονίου να αποτελέσουν μία αυτόνομη οντότητα «την Επτάνησο Πολιτεία», η οποία θα ήταν υποτελής στον Σουλτάνο.

Αξίζει να σημειωθεί πως η όλη τελετή αναγνώρισης της «Επτανήσου Πολιτείας» έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη την 1η Νοεμβρίου του 1800, με ιδιαίτερη λαμπρότητα Πληρεξούσιοι της Επτανήσου στην Πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήσαν οι Καποδίστριας και ο Δεσύλλας, που έγιναν δεκτοί με ιδιαίτερη ευμένεια από τους Τούρκους. Η σημαία της Πολιτείας των Επτά νήσων αποτελείτο, μετά από επιμονή των Επτανήσιων Ευγενών, από τα βασικά στοιχεία της σημαίας της Βενετίας αν και ορισμένοι πατριώτες προσβλέποντας στην αναγέννηση του Ελληνισμού επέμεναν η σημαία να αναπαριστά τον Φοίνικα. Όπως και να έχει το πράγμα, αυτό που έχει σημασία είναι πως για πρώτη φορά μετά από 350 χρόνια ξένου ζυγού υπήρχε Ελληνικό Κράτος έστω και ημιανεξάρτητο.

Μαζί με την σημαία οι εκπρόσωποι της Επτανήσου Πολιτείας έλαβαν και αντίγραφο του Συντάγματος, το οποίο ονομάστηκε Βυζαντινό.

Ήταν συντηρητικό και σε μεγάλο βαθμό αποκαθιστούσε τα προνόμια των ευγενών. Το 1803 αντικαταστάθηκε από άλλο επίσης συντηρητικό αλλά πιο φιλελεύθερο.

Ο Ιστορικός Βακαλόπουλος λέει «Η δημιουργία του μικρού αυτού ελληνικού κράτους χαροποίησε αφάνταστα τους Έλληνες, όπου κι’αν βρίσκονταν, γιατί το έβλεπαν σαν τον δυναμικό πυρήνα του κράτους των ονείρων τους και στην πολυπόθητη αυτή ελεύθερη γωνία απέθεσαν όλες τις κρυφές τους ελπίδες και προσδοκίες».

Σχετικά με τα παραπάνω είναι ενδιαφέρον να τονίσουμε πως και η προσωπικότητα του ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ αναδείχτηκε ακριβώς εκείνα τα πρώτα χρόνια του 19ου Αιώνα, όταν στα πλαίσια του νέου αυτού κράτους των Επτανήσων ανέλαβε Διοικητής της Κεφαλονιάς και αργότερα Υπουργός Εξωτερικών. Μέσω αυτής της θέσης του και άλλων λειτουργιών, γνωρίστηκε με σημαντικούς εκπροσώπους της Ρωσίας, πράγμα που οδήγησε στην άνοδο του στον κρατικό μηχανισμό της Ρωσίας, με αποτέλεσμα να γίνει Υπουργός Εξωτερικών στην υπηρεσία του Τσάρου.

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΤΙΛΣΙΤ (ΙΟΥΝΙΟΣ του 1807)

Οι Συνθήκες αυτές έκαναν τους πρώην αντιπάλους Γαλλία και Ρωσία, συμμάχους, όχι για πολύ βέβαια, και στρέφονταν εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας. Ένας από τους σημαντικούς όρους ήταν πως καταργείται η Επτάνησος Πολιτεία, τα Ιόνια νησιά περνούν στην Γαλλία και ότι θα αποτελούσαν τμήμα των Ιλλυριών Επαρχιών της Γαλλίας.

ΣΤΑΔΙΑΚΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΓΓΛΕΖΟΥΣ (1809-1815)

Οι Γάλλοι, που υπέστησαν πολλές ήττες στην Ευρώπη (Πορτογαλία, Ισπανία, Ρωσική Εκστρατεία Ναπολέοντα κλπ) στο Ιόνιο ήρθαν αντιμέτωποι με τον ναυτικό αποκλεισμό που επέβαλαν οι Βρετανοί. Αυτό οδήγησε σε πολλά οικονομικά προβλήματα τον πληθυσμό και σε ένα αντιγαλλικό πνεύμα. Σύντομα τα νησιά πέρασαν στα χέρια των Βρετανών και οι Γάλλοι κατάφεραν να κρατήσουν μόνο την Κέρκυρα (ως το 1814).

Το ΗΝΩΝΕΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣÍΑ (ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ 1815)

Για τους Άγγλους τα Ιόνια νησιά είχαν μεγάλη γεωπολιτική σημασία αφού με την Μάλτα εξασφάλιζαν σε μεγάλο βαθμό τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.

Ωστόσο ειδικά τα πρώτα χρόνια του Καθεστώτος της «Προστασίας» φέρονταν σαν κυρίαρχοι.

Ο Ύπατος Αρμοστής Τόμας Μάιτλαντ από το παλάτι του στην Κέρκυρα έδειξε μία κατεξοχήν ανθελληνική στάση. Είχε απαγορεύσει σε οποιονδήποτε Επτανήσιο να υποστηρίξει την Επανάσταση του 1821. Η τιμωρία για οποιονδήποτε παρέβαινε τις απαγορεύσεις αυτές ήταν πολύ αυστηρή όπως π.χ η κατάσχεση οικιών και άλλων περιουσιακών στοιχείων. Η δόλια στάση της Μ. Βρετανίας φάνηκε και στην περίπτωση της Πάργας. Αυτός ο υπέροχος τόπος από την εποχή της Ενετοκρατίας ανήκε στο σύστημα των Επτανήσων. Αν και μια σειρά από κτήσεις στην Ήπειρο, που ανήκαν στο ίδιο σύστημα, είχαν ήδη περάσει στην Τουρκική Κυριαρχία και πιο συγκεκριμένα στην κυριαρχία του Αλή Πασά (ειρηνικά η μετά από σφαγές όπως στην περίπτωση της Πρέβεζας), η Πάργα είχε καταφέρει να διαφύγει από τις αρπακτικές του διαθέσεις.

Ωστόσο ήδη από τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας στα Ιόνια Νησιά, μετά το Συνέδριο της Βιέννης (1815) η Μ. Βρετανία συμφώνησε με την Υψηλή Πύλη η Πάργα να περάσει στα χέρια των Οθωμανών. Οι Παργινοί βέβαια κατάλαβαν πως στα χέρια του Αλή Πασά θα τους περίμενε φριχτή μοίρα. Έτσι αναγκάσθηκαν να δεχτούν την πρόταση να εγκαταλείψουν τον τόπο τους (που θα γινόταν κτήμα του Αλή) και να μεταφερθούν στα Επτάνησα έναντι κάποιας αποζημίωσης, που αποδείχτηκε πολύ κατώτερη των προσδοκιών τους.

H Αγγλοκρατία είχε πολλές διαστάσεις. Σίγουρα τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης η Αγγλία, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την Ιερά Συμμαχία, και ένιωθε μία απόλυτη αντιπάθεια προς τα επαναστατικά κινήματα, ιδιαίτερα εκείνα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το γεγονός πως τα Ιόνια Νησιά ήταν υπό την Αγγλική «Προστασία» (στην πραγματικότητα κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο της Μ Βρετανίας) αντικειμενικά στρέφονταν εναντίον της Επανάστασης.

Οι Άγγλοι κατ’ αρχάς φέρθηκαν πολύ σκληρά στους Φιλικούς. Να θυμίσουμε πως τα Επτάνησα ήταν ιδιαίτερα ισχυρό κέντρο της Φιλικής Εταιρίας. Στην Ζάκυνθο επί παραδείγματι έλαβαν ακραία μέτρα καταστολής αφού προχώρησαν στην φυλάκιση μιας σειράς Φιλικών όπως ο Αντώνιος Μαρτινέγκος και Αναστάσιος Φλαμπουριάρης ενώ άλλοι όπως ο Διονύσιος Ρώμας και ο Γεώργιος Δε Ρώσσης αναγκάσθηκαν να αυτοεξοριστούν. Άλλα πρόσωπα υπέστησαν ξυλοδαρμούς, προπηλακισμούς, εξευτελισμούς κάθε είδους, δημεύσεις περιουσιών, και στέρηση της Ιθαγένειας.

Οι Εγγλέζοι κυρίαρχοι στο έργο τους αυτό, είχαν την συνδρομή και την υποστήριξη μεγάλου μέρους της αριστοκρατίας, η οποία εδώ και τέσσερεις αιώνες είχε συνηθίσει να κινείται στους διαδρόμους της Εξουσίας και να απολαμβάνει μια σειρά από προνόμια (Το κόμμα που συγκέντρωνε τους περισσότερους Αγγλόφιλους αριστοκράτες, ο λαός το αποκαλούσε το κόμμα των καταχθονίων).

Οι Καταχθόνιοι μάλιστα «πριόνισαν» και την καρέκλα εξαιρετικών Βρετανών αξιωματούχων όπως του Ιάκωβου Κάρολου Νάπιερ, ο οποίος ως Διοικητής Κεφαλονιάς ανέλαβε το εξαιρετικά δύσκολο έργο της οδοποιίας του Νησιού. (Προκειμένου να κατασκευασθεί το οδικό δίκτυο των 150 μιλίων εκλήθησαν όλοι οι κάτοικοι – περιλαμβανομένων των πλουσίων και αριστοκρατών να κάνουν την λεγόμενη Αγγαρία-Corvee), η να πληρώσουν τα αντίστοιχα ποσά. Οι αριστοκράτες, συνηθισμένοι στα Βενετσιάνικα προνόμια, μίσησαν και διέβαλλαν τον Νάπιερ στον ανώτατο αρμοστή Áνταμ.

Την συχνά προδοτική στάση των προνομιούχων αυτών, την καυτηρίασαν γίγαντες της Επτανησιακής Διανόησης, όπως ο Διονύσιος Σολωμός στο ανέκδοτο έργο του Ο ΦΟΥΡΚΙΣΜΕΝΟΣ.

Βέβαια στα 50 περίπου χρόνια της «Προστασίας» συνέβησαν και θετικά πράγματα και ιδιαίτερα μετά την ανάληψη του Υπουργείου Εξωτερικών (1824) και αργότερα της Πρωθυπουργίας (1827) στην Μεγ. Βρετανία από τον Κάννιγκ και την στροφή της Αγγλικής Πολιτικής σε πιο ευνοϊκές θέσεις για τους Έλληνες. Επρόκειτο για μια πιο φιλική στάση των Ιονίων αρχών απέναντι στους Έλληνες, την ίδρυση της Ιονίου Ακαδημίας από τον μεγάλο Φιλέλληνα Γκίλφορντ, τα σημαντικά έργα υποδομής, την βελτίωση του συστήματος απονομής Δικαιοσύνης κλπ.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Η εμπλοκή των Επτανήσων με τις υποθέσεις της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας ξεκινά πολύ πριν την Επανάσταση του 1821.

Μετά από την σφαγή πολλών Ελλήνων κλεφτών το 1806 από τους Τούρκους, πολλοί από τους επιζήσαντες καταφεύγουν στην Επτάνησο Πολιτεία για να σωθούν.

Αργότερα όταν τα Επτάνησα πέρασαν στην Κυριαρχία των Εγγλέζων, ιδρύεται Ελληνικό Σώμα και κάποιοι από τους πρώην κλέφτες εντάσσονται σε αυτό και βεβαίως λαμβάνουν Αγγλική στρατιωτική εκπαίδευση.

Μάλιστα στα πλαίσια αυτά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που και αυτός είχε καταφύγει στα Επτάνησα, από το 1810 εντάσσεται στον Αγγλικό στρατό, πολεμάει γενναία εναντίον των Γάλλων στην Ζάκυνθο και λαμβάνει τον βαθμό του Ταγματάρχη. Συγχρόνως συνδέεται με φιλία με τον Ρίτσαρντ Τσωρτς, ο οποίος υπηρετεί στον Αγγλικό Στρατό στα Επτάνησα, και που αργότερα θα γίνει αρχιστράτηγος των Επαναστατικών στρατευμάτων.

Σύμφωνα με τον Σ. Καργάκο (Η Ελληνική Επανάσταση του 1821), «Οι κλέφτες του Μοριά, της Ρούμελης και της Β. Ελλάδος που κατέφυγαν στα Επτάνησα, πέρα από την αρτίωση της πολεμικής του τέχνης, απέκτησαν και μια αποδεσμευτική από προκαταλήψεις ιδεολογία, ώστε – τουλάχιστον αυτοί – να μην επηρεάζονται ούτε να τρομοκρατούνται από «ιερά χαρτιά».

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΜΟΛΔΟΒΛΑΧΙΑ

Ως γνωστόν η Επανάσταση, πριν από την Κυρίως Ελλάδα, ξεκίνησε στην Μολδοβλαχία, περιοχές που ήσαν υποτελείς στην Υψηλή Πύλη και από τις αρχές του 18ου αιώνα διοικούντο από Έλληνες Φαναριώτες.

Η κατάσταση αυτή είχε οδηγήσει πολλούς Έλληνες να εγκατασταθούν στις Παραδουνάβιες αυτές Ηγεμονίες. Σημαντικός αριθμός προήρχετο από τα Επτάνησα.

Παρακάτω παραθέτουμε μερικά παραδείγματα από την δράση των Επτανήσιων στην Επανάσταση στην Μολδοβλαχία.

Την εσπέρα της 22ας Φεβρουαρίου του 1821, περίπου 30 Τούρκοι, που ευρίσκονταν στο Ιάσιο συνελήφθησαν και εξετελέστηκαν με την συναίνεση του Ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσου. Την προηγουμένη ο Καπετάν Καραβιάς, που ήταν έφορος Δημοσίας Τάξης στο Γαλάτσι με 100 Κεφαλονίτες και άλλους Έλληνες, εξόντωσε, ύστερα από μάχη, 80 Οθωμανούς και συνέλαβε 17 (Καργάκος Α τόμος σελ. 342 από ΗΛΙΑ ΦΩΤΕΙΝΟ Άθλοι της εν τη Βλαχία Ελληνικής Επανάστασης).

Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση στην Μολδοβλαχία μία από τις επιτυχίες των Ελλήνων ήταν η ναυμαχία στον Προύθο ποταμό, όπου υπό τον Ληξουριώτη καπετάνιο Σφαέλο, οι Έλληνες στις 4 Μαρτίου του 1821 στο Γαλάτσι αιχμαλώτισαν 15 ποταμόπλοια του εχθρού και σκότωσαν 100 Τούρκους.

Στην μάχη στο Σκουλένι μαζί με τον Καρπενησιώτη σκοτώθηκε και ο ηρωικός Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης (ο οποίος ήταν πλοίαρχος που άφησε το πλοίο του στην Οδησσό και με τους ναύτες του ήρθε στην Μολδοβλαχία για να πολεμήσει).

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ένα σοβαρό πρόβλημα, που απασχολούσε έντονα τους αγωνιστές της Δυτικής Ελλάδας, λόγω της γειτνιάσεως τους με ισχυρά τούρκο-αλβανικά ορμητήρια, ήταν η τύχη του άμαχου πληθυσμού. Σε περιόδους επιδρομών εναντίον χωριών, τα γυναικόπαιδα, όσα μπορούσαν, κατέφευγαν στα Επτάνησα. Η νησίδα ΚΑΛΑΜΟΣ, που βρίσκεται απέναντι από το Μύτικα της Ακαρνανίας, νότια της Λευκάδας ήταν από την προεπαναστατική περίοδο «σανίδα σωτηρίας» για τους διωκόμενους Έλληνες.

Στον Κάλαμο πολλοί αγωνιστές είχαν στείλει τις οικογένειες τους. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, η γυναίκα του οποίου πέθανε εκεί το 1826 στο αποκορύφωμα της στρατιωτικής του δράσης.

Την συμπαράσταση των Επτανήσιων προς τους κατατρεγμένους περιγράφει ο Διονύσιος Σολωμός στο περίφημο έργο του «Η γυναίκα της Ζάκυθος».

Το πλησιέστερο προς την επαναστατημένη Ελλάδα νησί της Αγγλοκρατούμενης Ελλάδας ήταν τα ΚΥΘΗΡΑ μια προέκταση του βραχίονας της Μάνης, που πάντα ανεξάρτητα από κατακτητή αποτελούσε από χώρο υποδοχής των διωκομένων Ελλήνων.

Όταν εξερράγη η Επανάσταση σχηματίσθηκαν πολλές ομάδες εθελοντών από τα Κύθηρα, οι οποίοι προσπάθησαν να παλέψουν μαζί με τους επαναστάτες αλλά φυσικά οι Εγγλέζοι έκαναν παν το δυνατό να τους εμποδίσουν.

Ωστόσο αρκετοί κατάφεραν να συμμετάσχουν στα Ελληνικά σώματα. Όπως και στο παρελθόν, τα Κύθηρα έγιναν καταφύγιο των διωκομένων, ιδίως όταν άρχισαν οι επιδρομές του Ιμπραήμ.

H Ζάκυνθος για πάρα πολλά χρόνια αποτέλεσε καταφύγιο των Ελλήνων της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Για τον λόγο αυτό ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της Φιλικής εταιρίας ήταν στην Ζάκυνθο. Όταν οι Ζακυνθινοί έμαθαν για την Επανάσταση αντέδρασαν με ενθουσιασμό. Το πλήθος ζητωκραύγαζε και έκανε λιτανεία ψάλλοντας το ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ. Βέβαια οι Αγγλικές αρχές αντέδρασαν με οργή και έκαναν παν το δυνατό να εμποδίσουν τους Ζακυνθινούς να περάσουν στην Πελοπόννησο για να λάβουν μέρος στην Επανάσταση.

Ο ανθελληνισμός των Εγγλέζων και του ύπατου Αρμοστή Μάιτλαντ ιδιαίτερα, εκδηλώθηκε πολύ πιο έντονα τον Σεπτέμβριο του 1821. Τότε στην Ζάκυνθο (στον Λαγανά) προσάραξε ένα τούρκικο πλοίο στο οποίο επιτέθηκαν οι Ζακυνθινοί. Οι Εγγλέζοι αντέδρασαν και στην σύρραξη με τους Ζακυνθινούς σκοτώθηκε ένας Βρετανός στρατιώτης. Τότε ο Μάιτλαντ έδωσε εντολή στον αντικαταστάτη του Áνταμ να πλεύσει με 2 πλοία από την Κέρκυρα γεμάτα Εγγλέζους στρατιώτες προκειμένου να κατασταλεί η «εξέγερση». Συνελήφθησαν 40 πρόκριτοι οι οποίοι δικάσθηκαν. Πέντε από αυτούς κηρύχθηκαν ένοχοι και τους απαγχόνισαν. Τα πτώματα τους αφού τα άλειψαν με πίσσα, ετέθησαν σε σιδερένια κλουβιά για μήνες γινόμενα βορά των όρνεων. Οι Εγγλέζοι με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να φοβίσουν τους Επτανήσιους.

Η 21Η του Μάρτη είναι η μέρα που ξεσηκώνεται η Πάτρα. Στην πολιορκία του φρούριου της Πάτρας όπου είχαν κλεισθεί οι Τούρκοι, συμμετείχαν και Επτανήσιοι της Πάτρας. Τότε φονεύεται ο Β. Ορκουλάτος από τους πρώτους νεκρούς του Αγώνα στον Ελλαδικό χώρο. Τους Έλληνες πολιορκητές της Πάτρας βοήθησε προωθώντας τους πολεμοφόδια με το πλοίο του ο Κεφαλονίτης Διονύσιος Φωκάς – Πετράτος.

Παρά τα ποικίλα εμπόδια που έθετε η Βρετανική Διοίκηση δεν είναι λίγοι οι Κεφαλονίτες εκείνοι που συγκροτούν εθελοντικά τμήματα για να συμμετάσχουν στην Επανάσταση. Ο πλοίαρχος Γερ. Μουσούρης από τις Μηνιές, ο επονομαζόμενος «Έλληνας» πουλάει το πλοίο του και με τα χρήματα, που εισπράττει στρατολογεί 40 Κεφαλονίτες και περνάει στη Ρούμελη κάτω από τις διαταγές του Οδ. Ανδρούτσου. Στην Κυλλήνη αποβιβάζονται τον Απρίλη του 1821 ο Βαγγέλης Πανάς και τον Μάη οι Ανδρέας και Κωνσταντίνος Μεταξάς με σώματα 150 και 360 ανδρών αντίστοιχα για να βοηθήσουν τους Πελοποννησίους συμπατριώτες τους. Η διαφυγή των τελευταίων έγινε κατορθωτή χάρη στο παραπλανητικό για τις αγγλικές αρχές σχέδιο του Κων/νου Μεταξά σε συνεννόηση με τον πολύ ικανό Ιεράρχη ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟ ΤΥΠΑΛΔΟ ΚΟΖΑΚ και με το πλοίο των αδελφών Φωκά.

ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΛΑΛΑ

Στην Πελοπόννησο τα σώματα αυτά, αφού αυξήθηκαν κατά μερικούς δεκάδες με Ζακυνθινούς αγωνιστές με υποδειγματική οργάνωση και πειθαρχία συμμετέχουν στις μάχες του Λάλα (9 και 13 Ιουνίου 1821) Χάρη στην συμμετοχή και την δράση τους οι κρίσιμες φάσεις των συγκρούσεων θα αποβούν νικηφόρες για την ελληνική πλευρά. Η επιτυχία στο Λάλα είναι η δεύτερη στρατηγικής σημασίας νίκη μετά το Βαλτέτσι. Από τους νεκρούς Κεφαλλονίτες αναφέρουμε μόνο το 19χρονο Γεώργιο Μαρίνου Πανά που έπεσε στην συμπλοκή στον Αγιο Σώστη Ηλείας.

ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΚΑΙ ΡΟΥΜΕΛΗ

Ένα άλλο στρατιωτικό σώμα Κεφαλονιτών και άλλων Επτανησίων υπό το Γεώργιο Τυπάλδο Κοζάκη, το Σπ.Αμπατιέλο και τον Ευ. Πανά παίρνει δραστήριο μέρος στην πολιορκία και την παράδοση του Νεόκαστρου τον Αύγουστο του 1821. Και τον Σεπτέμβρη, του 1821 θα συμβάλλουν στην πολιορκεία της Τριπολιτσάς Στις μάχες της Ρούμελης επίσης συμμετέχουν πολλοί Κεφαλλονίτες.

Τον Ιούλιο του 1822 στην πολύ άσχημη για τα ελληνικά όπλα μάχη στο Πέτα, αρκετοί ήσαν οι νεκροί και οι τραυματίες από τους 200 περίπου Κεφαλονίτες που συμμετείχαν με αρχηγό τον Σπ.Πανά.

1823-1825

Σημαντική παρουσία επτανησίων είχαμε στις μάχες, κατά την περίοδο 1823-1825 γύρω από το Μεσολόγγι, την Κόρινθο, ενώ το 1825 Κεφαλλονίτες αναλαμβάνουν την φύλαξη του Ναυπλίου και του Παλαμηδίου.

1826-1827 Μέσα στην Ακρόπολη μαζί με τους άλλους πολιορκημένους Έλληνες (όταν ο Κιουταχής θα καταλάβει την Αθήνα) θα βρεθούν Επτανήσιοι και θα πολεμήσουν γενναία.

Αλλά και στα στρατόπεδα, που είχαν συγκροτηθεί γύρω από την Αθήνα η παρουσία των Επτανήσιων ήταν έντονη.. Το ίδιο συμβαίνει και στο στρατόπεδο της Ελευσίνας, δηλαδή του Καραϊσκάκη.

Κάτω από την εποπτεία του Κων/νου και Ανδρέα Μεταξά βρίσκεται στο ίδιο στρατόπεδο ένα δεύτερο σώμα αποτελούμενο κυρίως από Ζακυνθινούς με διοικητές τον Κεφαλονίτη Δανιήλ Πανά και τον Ζακυνθινό Ιω. Πέτα.

Τα σώματα αυτά συμμετείχαν στις μάχες του Χαϊδαρίου τον Αύγουστο του 1826, ενώ στο Καματερό σκοτώθηκε ο Κεφαλονίτικης καταγωγής Γάλλος συνταγματάρχης ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΒΟΥΡΒΑΧΗΣ, ο οποίος είχε αφήσει την Γαλλία για να συμμετάσχει στην Επανάσταση. Στην μάχη του Φαλήρου σκοτώθηκε ο Χαράλαμπος Ιγγλέσης και ο πατέρας του Αντώνιος.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ ΚΑΙ Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩΝ

Μετά από τα 3 πρώτα χρόνια της Επανάστασης και όταν φαινόταν ότι η Επανάσταση είχε αρκετές πιθανότητες να πετύχει, στο Λονδίνο αποφασίστηκε να χορηγηθεί ένα σημαντικό Δάνειο με Ονομαστική αξία 800.000 Λιρών. Βέβαια και το πραγματικά εκταμιευθέν ποσό ήταν απείρως πιο χαμηλό αλλά και τα τοκοχρεολύσια ήταν πολύ υψηλά, το ίδιο και οι προμήθειες. Τελικά στα χέρια των Ελλήνων έφθασε ποσό λιγότερο από 300.000 λίρες που αντί να χρησιμοποιηθεί για εθνικούς σκοπούς κατασπαταλήθηκε για να εξυπηρετηθούν οι αντιμαχόμενες πλευρές των Ελληνικών Εμφυλίων.

Σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, οι δανειστές φοβούμενοι, λόγω των τελευταίων εξελίξεων (εμφύλιες συγκρούσεις κλπ) ότι τα ποσά θα γίνονταν αντικείμενο κακοδιαχείρισης, απαίτησαν να τεθεί όρος οι δόσεις να στέλνονται στην Ζάκυνθο στον Καίσαρα Λογοθέτη και στον Άγγλο Σάμουελ Γουόρφ οι οποίοι θα τα παρέδιδαν στην Κυβέρνηση των Ελλήνων μόνο μετά από συγκατάθεση του Λόρδου Βύρωνα του Φιλέλληνα Στάνχοπ και του Λάζαρου Κουντουριώτη.

Η πρώτη δόση των 40.000 λιρών έφθασε στην Ζάκυνθο στις 12 Απρίλη του 1824. Ωστόσο είχε προκύψει ένα πολύ μεγάλο θέμα. Ο Λόρδος Βύρων είχε στο μεταξύ πεθάνει και δεν μπορούσε φυσικά να δώσει την συγκατάθεση του.

Ο Στάνχοπ για τον λόγο αυτόν δεν ήθελε να συμφωνήσει για την εκταμίευση. Το ίδιο συνέβη και με την δεύτερη δόση, που έφθασε μετά από λίγο. Στο μεταξύ ο νέος Μέγας Αρμοστής Ανταμ ανακοίνωσε πως όποιος προχωρούσε στην μεταβίβαση των ποσών στους Έλληνες, παραβιάζοντας την ουδετερότητα του Ιόνιου Κράτους, Θα ετιμωρείτο ιδιαίτερα αυστηρά. Ωστόσο μετά από παρέμβαση του Λονδίνου, το θέμα διευθετήθηκε και τα ποσά διαβιβάστηκαν στο Ναύπλιο.

*Ο Δρ. Χρήστος Λ. Κατσάνης σπούδασε Οικονομικά στην Οικονομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κι απέκτησε το Διδακτορικό του στην Σορβόνη. Είναι Γενικός Διευθυντής της εταιρίας K-FINANCE, ενώ κατά το παρελθόν εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, στην θυγατρική της Βουλγαρίας καθώς επίσης και σε άλλες Ελληνικές Τράπεζες. Το παραπάνω κείμενο (Τα Επτάνησα και το 1821) αποτελεί την παρουσίαση που έκανε στο ΙΗΑ ΖΟΟΜ FORUMστις 14 Απριλίου 2022.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 του ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΚΑΡΓΑΚΟΥ

ΕΠΙΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ του ΚΑΡΛ ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ ΜΠΑΡΤΟΛΝΤΙ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΑΘΑ

O NAYΑΡΧΟΣ ΟΥΣΑΚΩΦ ΣΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΑΡΛΕ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 του ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΤΡΑΤΟΥ

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΥΠΟ ΤΟΝ ΛΟΡΔΟ ΥΠΑΤΟ ΑΡΜΟΣΤΗ SIR THOMAS MAITLAND του ΤΑΣΟΥ ΝΟΔΑΡΟΥ στην «ΚΕΦΑΛΟΝΙΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ», ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΜΑΡΤΙΟΣ 2022

ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΜΑΥΡΟΝΤΥΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ του ΣΩΚΡΑΤΟΥ ΚΑΨΑΣΚΗ

CHARLES DE BOSSET Η ΠΑΡΓΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ του CONTE PIETRO CAMBA