Πως, ο πόλεμος στην Ουκρανία, αναβαθμίζει γεωπολιτικά την Τουρκία…

Είναι πλέον σαφές και λίαν διακριτό πως, ο πόλεμος στην Ουκρανία, μεταλλάσσει ραγδαία το ευρωπαϊκό, το διεθνές και κατ επέκταση κι αναλογία, το ελληνικό πολιτικό σκηνικό. Η σύγκρουση, προκαλεί ένα τσουνάμι ανατιμήσεων σε όλο το εύρος της αγοράς. Η ενέργεια, είτε ως πετρέλαιο, είτε ως φυσικό αέριο δυναμιτίζει ολόκληρο τον φαύλο κύκλο ανατιμήσεων και  συμπαρασύρει μια σειρά βασικών αγαθών, προκαλώντας γενικό οικονομικό σοκ, ενώ ουδείς τολμά να προβλέψει το χρονικό τέλος της δυσάρεστης αυτής κατάστασης, που εκτροχιάζει οικογενειακούς, επιχειρηματικούς και κρατικούς προϋπολογισμούς.

Σ΄ αυτό το κλίμα, η Αθήνα, εντελώς σαστισμένη από την πρωτόγνωρη και μηδέποτε αναμενόμενη κατάσταση, κινείται σε τέσσερεις τομείς :

• Στη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, με στόχο να σώσει την εγχώρια κατανάλωση και άρα τα δημόσια έσοδα και την αποφυγή νέας γενιάς κόκκινων δανείων.
• Στην «αναθέρμανση» της συζήτησης για εκμετάλλευση των εγχώριων υδρογονανθράκων.
• Στη λήψη αποφάσεων σε κοινό ευρωπαϊκό επίπεδο, και
• Στη συνεργασία με κράτη όπως το Ισραήλ, η Κύπρος και η Αίγυπτος.

Αναμφίβολα, για την κυβέρνηση των Αθηνών,  πρόκειται για μια σύνθετη πολιτική, οικονομική και γεωπολιτική στρατηγική. Σε ότι αφορά, τον πρώτο τομέα, (στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων), γεννάται εύγλωττο ερώτημα, «μέχρι πότε», θα μπορεί να στηρίζει.

Είναι γνωστή η απόφαση του πρόσφατου Eurogroup, που δεν  αφήνει περιθώρια δημοσιονομικού χώρου και η ενίσχυση των επενδύσεων θα πρέπει να γίνει με εθνικούς πόρους. Η όλη δημοσιονομική διαχείριση θα πρέπει να εντάσσεται στην προοπτική της εξυπηρέτησης του χρέους, που σημαίνει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό εφέτος και επιστροφή στα πλεονάσματα από το 2023.

Ο κυνικός Γιάννης Στουρνάρας, το είπε απροκάλυπτα : «νοικοκυριά και επιχειρήσεις θα πρέπει να ξεπεράσουν την κρίση με τις αποταμιεύσεις που έχουν από τις επιδοτήσεις στη διετία της πανδημίας».

Στον δεύτερο τομέα, (εκμετάλλευση εγχώριων υδρογονανθράκων), είναι καταφανές ότι, δεν υπάρχουν τα χρονικά περιθώρια, ούτε καν για μεσοπρόθεσμη επίλυση του σύνθετου προβλήματος, που επείγει για άμεση λύση..

Τούτων όλων δοθέντων, στην κυβέρνηση των Αθηνών απομένουν δύο πεδία δράσεων : Κοινές ευρωπαϊκές αποφάσεις και συνεργασία με Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο.

                        Κοινές ευρωπαϊκές δράσεις

Στην διήμερη Σύνοδο Κορυφής των 27 ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ημέρα των 65^ων γενεθλίων της, απεδείχθη για μια εισέτι φορά ότι, η Ευρώπη δεν μπορεί να συνεννοηθεί. Η πάγια αντίθεση μεταξύ Βορρά και Νότου σε βασικά θέματα οικονομίας, επικράτησε και στο θέμα της ενεργειακής κρίσης και της απεξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσία. Το προσχέδιο που είχε προετοιμάσει το Συμβούλιο Πολιτικών Υποθέσεων, την παραμονή της Συνόδου, διορθώθηκε 3 φορές, χωρίς να καταλήξουν σε κοινά αποδεκτό «κείμενο συμπερασμάτων».

Στο «κείμενο συμπερασμάτων», υπήρχε η πρόβλεψη, ότι, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα εργαστούν επειγόντως «για την κοινή αγορά φυσικού αερίου, LNG και υδρογόνου» από τρίτες χώρες ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια. Με απλά λόγια, θα γινόταν αγορά ενέργειας κεντρικά από τις Βρυξέλλες,– όπως έγινε ακριβώς και με τα εμβόλια κατά την πανδημία – , προκειμένου να εξασφαλιστούν πιο φθηνές τιμές και ως εκ τούτου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ενεργειακής ακρίβειας.

Σ΄ αυτό διαφώνησαν  Γερμανία και Ολλανδία με το αιτιολογικό ότι, μια διαπραγμάτευση στην αγορά φυσικού αερίου για μείωση τιμών και με συγκεκριμένο πλαφόν, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση παραγωγής από τους προμηθευτές ή ακόμα και σε άρνηση συναλλαγής. Προς τούτο και ύστερα από πιέσεις κυρίως από τη Γερμανία, η διατύπωση του κειμένου άλλαξε, και προστέθηκε η λέξη «εθελοντική». Με απλά λόγια, το κάθε κράτος – μέλος αφήνεται στην τύχη της δικής του πολιτικής ευελιξίας και οικονομικής αντοχής.

Ισραήλ, Κύπρος, Αίγυπτος – Νέος East Med με Τουρκία.;

Τις τελευταίες εβδομάδες, ξανάρχεται στο προσκήνιο το σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου East Med, που είχε κριθεί μη βιώσιμο από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών. Όμως, οι τελευταίες εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, και την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο αλλά και η εκτόξευση των τιμών, δημιουργούν ένα νέο σκηνικό στο οποίο το έργο καθίσταται εκ νέου ελκυστικό.

Διόλου τυχαία, ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής Edison Nicola Monti θεωρεί επιτακτική ανάγκη να επανέλθει στο τραπέζι ο αγωγός EastMed προκειμένου να καταστεί δυνατή η προμήθεια φυσικού αερίου από πηγές ήδη υπαρκτές. Το έργο EastMed “ήταν βιώσιμο και ανταγωνιστικό ήδη πριν από την κρίση, αλλά ακόμη περισσότερο είναι βιώσιμο και ανταγωνιστικό σήμερα”, υπογράμμισε ο κ. Μonti. Ακριβώς, αυτήν την ανάγκη των ευρωπαίων θέλει να εκμεταλλευτεί ο Τούρκος Πρόεδρος.

Το Ισραήλ, φοβούμενο μήπως μπει στην ευρωπαϊκή αρένα, ο «παραδοσιακός του εχθρός», το απομονωμένο λόγω κυρώσεων Ιράν, που διαθέτει τεράστια ενεργειακά αποθέματα, εκκινεί τις διαδικασίες τροφοδοσίας της Ευρώπης με ενέργεια από άλλες πηγές. Ξαναρίχνει στο τραπέζι τον αγωγό East Med και ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία του Ερντογάν. Προς τούτο, πέραν των πρωτοβουλιών ειρήνευσης στην Ουκρανία, ο  πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ, επισκέπτεται την ‘Άγκυρα. Κατά την συζήτηση, ο Τούρκος Πρόεδρος εξέφρασε την επιθυμία να κατασκευαστεί αγωγός φυσικού αερίου που να συνδέει την Τουρκία, το Ισραήλ και την Ευρώπη.

Στη σκιά όλων των προαναφερθέντων, δεν θα μπορούσε να μην συζητηθεί το επίμαχο θέμα στο γεύμα της 13^ης  Μαρτίου που είχαν Ερντογάν – Μητσοτάκης στο Βόσπορο.

Τούτων όλων δοθέντων, εύλογα γεννάται το ερώτημα, πως θα αντιδράσει η Αθήνα σε περίπτωση που στον νέο East Med, συμμετάσχει και η Τουρκία, καθώς,

• Αν περάσει δια θαλάσσης θα δημιουργηθεί θέμα  αναγνώρισης  της ΑΟΖ που δημιουργεί το Τουρκο-Λιβυκό μνημόνιο.
• Αν περάσει από το έδαφος της Τουρκίας, η Ελλάδα θα εξαρτάται ενεργειακά από την Τουρκία. Όπως συμβαίνει με την μεταφορά του αζερικού αερίου μέσω του ΤΑΡ, του αγωγού που ξεκινά από το Αζερμπαϊτζάν, περνά μέσω της Γεωργίας και της Τουρκίας, για να φτάσει στην Ελλάδα και καταλήγει στην Ιταλία.

Αναβάθμιση της Τουρκίας

Στο ταραγμένο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιούργησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Άγκυρα, παρά τα όποια οικονομικά της θέματα, εμφανίζεται ως διαμεσολαβητής-ειρηνοποιός στη μείζονα κρίση, ενώ διεκδικεί και ρόλο εγγυητή μιας ενδεχόμενης συμφωνίας Μόσχας-Κιέβου, προοπτική την οποία φέρεται να στηρίζει η Κυβέρνηση της Ουκρανίας, ενώ δεν δείχνει να διαφωνεί το καθεστώς Πούτιν.

Το πρώτο βήμα του διαμεσολαβητή που προσπαθεί να βρεθεί ρυθμιστής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να το εκμεταλλευτεί προς όφελός της, η Τουρκία το έκανε με την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου σε Ρωσία και Ουκρανία, με τη δεύτερη χώρα να εκθειάζει το ρόλο της Άγκυρας.

Το δεύτερο βήμα έγινε με τη συνάντηση του Ρώσου υπουργού, Σεργκέι Λαβρόφ, με τον Ουκρανό ομόλογό του, Ντμίτρο Κουλέμπα στο Φόρουμ της Αττάλειας. Συνεχίστηκε με την επίσκεψη του Γερμανού καγκελάριο και του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ στην Άγκυρα, καθώς και με αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα ξένων ηγετών , μηδέ των Μακρόν, Πούτιν και Μπάιντεν εξαιρουμένων,  στον Τούρκο Ομόλογό τους.

Είναι σαφής η προσπάθεια της Τουρκίας να ενισχύσει με κάθε τρόπο τη θέση της με τη Δύση και με την Ρωσία, χωρίς να εγκαταλείπει και τους Αμερικανούς, Με απλά λόγια, μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, η Τουρκία διεκδικεί και επιτυγχάνει την γεωπολιτική της αναβάθμιση.