Ο εκδοτικός άθλος του ΕΑΜ Κέρκυρας την Κατοχή και η 28η Οκτωβρίου

Πόση τόλμη, γενναιότητα, αίσθηση πατριωτικού καθήκοντος, πίστη στον λαό χρειαζόταν για να εκδίδει και να διακινεί κανείς στην κατεχόμενη Κέρκυρα, κάτω από τη μύτη του Ιταλού ή του Γερμανού κατακτητή, αντιστασιακές εφημερίδες με τα συνθήματα «Όλοι και όλα για τη Λευτεριά» – «Θάνατος στο φασισμό», με λόγια κουράγιου για το λαό, με κηρύγματα Εθνικής Αντίστασης και Λευτεριάς;

Είχε όλες αυτές τις αρετές -και με το παραπάνω- το ΕΑΜ της Κέρκυρας και μαζί του ο λαός του νησιού, ας θυμηθούμε σήμερα, που γιορτάζουμε το «ΟΧΙ» του ελληνικού λαού και βέβαια και του ιδίου, δηλαδή των Κερκυραίων προγόνων μας.

Ενώ δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι «όλα τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», πλάι στη μπότα του κατακτητή το ΕΑΜ της Κέρκυρας τύπωνε εφημερίδες Αντίστασης. «Έκλεβε» κιόλας τυπογραφικά στοιχεία μέσα από το τυπογραφείο που χρησιμοποιούσαν οι Ιταλοί φασίστες του Μουσολίνι για την προπαγάνδα τους και την υποταγή του κερκυραϊκού λαού.

Το ΕΑΜ είχε άλλωστε στόχο από την πρώτη μέρα της δημιουργίας του, τα τέλη του 1941, την με κάθε τρόπο -και την ένοπλη, με τον ΕΛΑΣ που δημιούργησε- αντίσταση στον κατακτητή. Οι άνθρωπό του, μέλη και φίλοι του ΚΚΕ και άλλοι αγωνιστές εναντίον της δικτατορίας του Μεταξά σε πρώτη φάση πριν διευρυνθεί πολύ περισσότερο και το αγκαλιάσει η μεγάλη πλειονότητα του λαού του νησιού, έκαναν κουρελόχαρτο τις προτροπές διαφόρων κύκλων -που έτρεμαν την κρίση και τη δύναμή του λαού- να περιοριστεί μόνο στο… «ωραίο φαινόμενο παθητικής αντιστάσεως».

Η χαρακτηριστικότερη ίσως περίπτωση του αγώνα για την ενημέρωση και κινητοποίηση του λαού, που έδιναν με κάθε μέσο οι ΕΑΜίτες της Κέρκυρας σε καθημερινή βάση, είναι η εφημερίδα τους «Καθημερινά Νέα», μερικά φύλλα της οποίας, σωσμένα από τον Γραμματέα της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Κέρκυρας του ΚΚΕ και μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Κέρκυρας του ΕΑΜ μετά τον Σεπτέμβριο του 1943 Βασίλη Άνθη, καθώς και από άλλους αγωνιστές, παρουσιάζουμε σήμερα. Μάλλον δεν έχουν σωθεί πολλά, αν και ένα από τα διαθέσιμα φύλλα φέρει αριθμό 121. Για να μην πέσουν στα χέρια του κατακτητή, η εντολή τότε προς τους αναγνώστες των «Καθημερινών Νέων» ήταν ρητή: «Αφού διαβαστούν πλατειά να καταστρέφωνται».

Αυτό αναφέρει ένα από τα συνήθως δισέλιδα φύλλα των «Καθημερινών Νέων», που θα μοιραστούμε σήμερα σε αυτές τις στήλες. Το φύλλο που μόλις είδατε φέρει ημερομηνία 6 Ιουλίου 1944. Καταγγέλλει τις χιτλερικές θηριωδίες στην Ελλάδα, αναφέρεται στην αντιΕΑΜική πολιτική που ήδη εξέφραζαν στο Κάιρο ο Γεώργιος Παπανδρέου και η κυβέρνησή του ζητώντας κοινό αγώνα, πληροφορεί για τον αγώνα του Κόκκινου Στρατού της Σοβιετικής Ένωσης ενάντια στο χιτλερικό τέρας και για την κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία. Γενικότερα, τα «Καθημερινά Νέα» περιλάμβαναν νέα από τα Μέτωπα του πολέμου στη χώρα μας και ευρύτερα στην Ευρώπη και στον κόσμο, όπως βέβαια και τοπικά νέα. Μερικές φορές είχαν, αποκλειστικά, διεθνή νέα.

Άλλα φύλλα της ίδιας εφημερίδας ήταν μεγαλύτερα, τετρασέλιδα.

Ακολουθούν ενδεικτικές σελίδες:

Αφήνοντας κατά μέρος λίγο-πολύ γνωστές παλαιότερες αναφορές για τις εφημερίδες του ΕΑΜικού κινήματος της Κέρκυρας ως προϊόντα επιμέρους πληροφοριών από διάφορες πηγές, ας δώσουμε τον λόγο στο ίδιο το ΕΑΜ Κέρκυρας για όλα αυτά.

Έχει σωθεί φύλλο της εφημερίδας «Η Φωνή του Λαού» του ΕΑΜ Κέρκυρας που αναφέρεται με πολλά στοιχεία στον παράνομο κατοχικό Τύπο του στο νησί. Είναι το φύλλο με αριθμό 62 που εκδόθηκε, κάτω από πολύ δυσχερείς συνθήκες, λόγω διώξεων, τις 27 Σεπτεμβρίου 1945, ημέρα εορτασμού των τεσσάρων χρόνων από την ίδρυση του ΕΑΜ στη χώρα. Την εφημερίδα διηύθυνε, τότε, συντακτική επιτροπή, ώσπου ανέλαβε διευθυντής της ο στερνός διοικητής του ΕΛΑΣ Κέρκυρας Αλέκος Πρίφτης. Το σχετικό δημοσίευμα, που ήταν ανυπόγραφο, έφερε τον τίτλο «Ο παράνομος Τύπος στην Κέρκυρα στα χρόνια της σκλαβιάς» και παρέχει πληθώρα στοιχείων για την ηρωική δράση του ΕΑΜ στην προσπάθειά του να ενημερώσει, να εμψυχώσει και να κινητοποιήσει εναντίον του κατακτητή τον κερκυραϊκό λαό.

Το εύρος των κάθε είδους εφημερίδων που κυκλοφόρησε, είτε εκτυπωμένες σε τυπογραφεία είτε χειρόγραφες είτε πολυγραφημένες, εντυπωσιάζει. Δύσκολα ίσως απαντάται αντίστοιχου εύρους αντιστασιακός Τύπος σε άλλη κατεχόμενη περιφέρεια της χώρας, τουλάχιστον με τα χαρακτηριστικά της Κέρκυρας.

Ο λόγος λοιπόν στη μετακατοχική «Φωνή του Λαού», που κι αυτή εκδόθηκε για πρώτη φορά μέσα στον κατοχικό χιτλερικό ζόφο:

Η ιστορία του παράνομου κερκυραϊκού τύπου, όπως και η ιστορία του εαμικού κινήματος στην Κέρκυρα, χωρίζεται σε δυό περιόδους:

Α). Στην περίοδο της ιταλικής κατοχής και Β) στην περίοδο της γερμανοκρατίας. Στην πρώτη περίοδο, που το νησί μας ήταν ουσιαστικά απομονωμένο από την υπόλοιπη Ελλάδα, το βάρος της αντίστασης εναντίον των φασιστών επιδρομέων, έπεσε ολόκληρο στην Κομμουνιστική Οργάνωση της Κέρκυρας. Για την ιστορία οφείλουμε να αναφέρουμε πως στην ίδια χρονική περίοδο διάφορα άτομα, που τα φλόγιζε η αγάπη για την πατρίδα και τη λευτεριά, δούλεψαν, με δική τους πρωτοβουλία, για την απελευθερωτικήν υπόθεση και εξέδωσαν διάφορες πατριωτικές προκηρύξεις. Μα οι ενέργειες αυτές δεν πρόκειται να μας απασχολήσουν σήμερα, γιατί αντικειμενικός μας σκοπός είναι η έκθεση της δράσης του ΕΑΜ και του παράνομου τύπου του. Με την καθοδήγηση της ΚΟΚ τον Αύγουστο του 1942 οργανώνεται ο πρώτος παράνομος εκδοτικός μηχανισμός. Μία κάσσα στοιχεία κ’ ένα χειροκίνητο πιεστήριο (ιδιοκτησίας Βεντούρα) τοποθετούνται στο ανώγειο του τυπογραφείου του Ιωσήφ Βεντούρα, και μ’ αυτά αρχίζει η έκδοση των πρώτων μυστικών εφημερίδων.

Στο παράνομο αυτό τυπογραφείο δούλεψαν ως τυπογράφοι οι συναγ. Ιωσήφ Βεντούρας και (σ.σ. ο εικονιζόμενος πάνω) Σπύρος Μπαλός.

Εκεί τυπώθηκαν η «Εξόρμηση», όργανο της ΚΟΚ, η «Απελευθέρωση, όργανο του ΕΑΜ, που από τότε είχε συσταθεί στην Κέρκυρα, ο «Νέος Αγωνιστής», όργανο των Νέων, η «Εργατική Βοήθεια» και αργότερα η «Εθνική Αλληλεγγύη». Αναδημοσιεύονταν επίσης έντυπα εαμικά από την Αθήνα.

Δύο μήνες αργότερα (τέλη Σεπτέμβρη του 1942) πέφτουν στα χέρια της Καραμπινιερίας φύλλα των μυστικών εφημερίδων. Ύστερ’ από έρευνα η Καραμπινιερία εξακριβώνει ότι τα τυπογραφικά στοιχεία ανήκαν στο τυπογραφείο Βεντούρα και συλλαμβάνει, για να ανακαλύψει τους εκδότες, πολλούς τυπογράφους. Ο Βεντούρας αναλαμβάνει προσωπικά την ευθύνη. Έπειτα από αρκετές ημέρες βασανιστήρια ο ηρωικός αγωνιστής (σ.σ. δεν έχουμε εντοπίσει φωτογραφία του, αναζητούμε, όπως και των άλλων τυπογράφων και συνεργατών) πεθαίνει στις εγκληματικές φυλακές, παίρνοντας μαζί του το μυστικό της έκδοσης του παράνομου τύπου. Το χτύπημα δεν είχε συνέπειες για την Οργάνωση, που κατάφερε να μεταφέρει το τυπογραφείο στο Μαντούκι, όπου συνεχίστηκε η εκτύπωση των μυστικών εφημερίδων.

(Παρεμβάλλονται εδώ άλλες σελίδες των «Καθημερινών Νέων» της κατοχικής περιόδου, συμπεριλαμβανομένης χειρόγραφης σελίδας:)

Το Μάρτη του 1943, ύστερ’ από προδοσία της Μίχα, που η ελληνική δικαιοσύνη την τιμώρησε, τον Ιούνιο του 1945, μόνο με 3,5 χρόνια φυλακή, ανακαλύπτεται το τυπογραφείο και περιέρχεται στα χέρια της Καραμπινιερίας. Οι συλλήψεις, που επακολούθησαν παρέλυσαν, προς στιγμήν, το κίνημα.

Με την ανασύνταξη των δυνάμεων του ΕΑΜ το Μάη του 1943 δημιουργείται μια εαμική ομάδα μέσα στο Ιταλικό τυπογραφείο «Σαν Μάρκο», για την αναδιοργάνωση του παράνομου εκδοτικού μηχανισμού. Στην ομάδα αυτή πήραν μέρος, ύστερ’ από εντολή της Οργάνωσης, οι συναγ. Σωτήρης Μινέρβος (Εβραίος), Σπύρος Μπαλός και οι Αθηναίοι λινοτύπες Μιχάλης Μιχαλόπουλος και Κώστας Γκιουζέπης. Το έργο της εαμικής αυτής ομάδας υπήρξε πλουσιώτατο. Τυπογραφικά στοιχεία, συνθετήρια, γραμμές κτλ. φεύγουν καθημερινά από το ιταλικό τυπογραφείο και πλουτίζουν τον παράνομο εκδοτικό μηχανισμό του ΕΑΜ της Κέρκυρας. Εκτός απ’ αυτό ο Σωτήρης Μινέρβος, έχοντας αποχτήσει την εμπιστοσύνη της διεύθυνσης της «Γκαζέττα Ιόνικα», χρησιμοποιούσε το ραδιόφωνο της εφημερίδας, για τη σύνταξη του μυστικού καθημερινού δελτίου ειδήσεων. Προγενέστερα το δελτίο ειδήσεων εκδίδονταν, με εντολή του ΕΑΜ, από το συναγ. Ηλία Πολίτη.

Την ίδια εποχή στην ύπαιθρο έβγαιναν οι ακόλουθες παράνομες εφημερίδες: Στη Λευκίμμη «Η κόκκινη Λευκίμμη» (χειρόγραφη) με υπεύθυνο το συν. Νάσο Βλάσση (σ.σ. στη φωτογραφία, πάνω από την εφημερίδα- εκτελέστηκε το 1949), και η εαμική «Σπίθα» (αργότερα «Λαοκρατία») με συνταχτική επιτροπή τους συναγ. Γιάννη Μοναστηριώτη, Στέφανο Γκούση, Νάσο Βλάσση, Γιάννη Παπαβλασόπουλο, ένα δάσκαλο, Παν. Τσουκιά και Σπύρο Καλογερόπουλο.

Στην Κάτω Κορακιάνα. – Η «Επανάσταση» με υπεύθυνο το συναγ. Πρίφτη (σ.σ. Αλέκο Πρίφτη, φωτο πάνω – σκοτώθηκε από κρατικά πυρά σε μάχη το 1946).

Πολλά δελτία ειδήσεων και άλλες μικρές εφημερίδες έβγαιναν στους διάφορους τομείς της υπαίθρου.

Με την ιταλική κατάρρευση απελευθερώθηκαν οι Ακροναυπλιώτες, που εκρατούντο στο Λαζαρέττο. Έτσι η Οργάνωση παίρνει νέα ζωή και ο παράνομος εκδοτικός μηχανισμός οργανώνεται πάνω σε νέες βάσεις κι’ ενώ η πόλη βομβαρδίζεται (Σεπτέμβρης 1943) και ο πληθυσμός της διασκορπίζεται στην ύπαιθρο, οι Ακροναυπλιώτες συγκεντρώνουν στο χωριό Ποταμός τα κυριότερα στελέχη της Οργάνωσης, για την ανασυγκρότησή της. Εκεί οι συναγ. (σ.σ. ακολουθεί τυπογραφικό λάθος, ορθή ονομασία Γκρόζος Απόστολος με ψευδώνυμο Παππούς, μετέπειτα πρόεδρος του ΚΚΕ, πρώτη φωτο πάνω) Κρώζος (Παπούς), Βασ. Άνθης, Χρύσανθος Κοσκινάς (σ.σ. δεύτερη φωτο πάνω) και Σωτήρης Μινέρβος καταστρώνουν το σχέδιο για μια νέα εμφάνιση του παράνομου τύπου, και για την επέκταση της κυκλοφορίας του σ’ ολόκληρο το νησί. Η καταστροφή των Κερκυραϊκών τυπογραφείων από τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς μάς εμπόδιζε να βγάζουμε τις εφημερίδες μας έντυπες. Από το Σεπτέμβρη του 1943, με εντολή της Οργάνωσης, ο συναγ. Σωτήρης Μινέρβος εξέδιδε καθημερινά δακτυλογραφημένο το δελτίο ειδήσεων. Επίσης αναδημοσιεύονταν έντυπα, που έρχονταν από την ανώτερη καθοδήγηση της Ηπείρου. Στην ίδια περίοδο η ΕΠΟΝ είχε οργανώσει παράλληλα το δικό της παράνομο μηχανισμό, με τον οποίο ανατύπωνε το δελτίο ειδήσεων και εξέδιδε δικά της έντυπα. Στο μηχανισμό αυτό δούλεψαν οι συναγ. Γεωργία Τσότσου και Λιλή Έρτσου. Με τη δημιουργία της νέας οριστικής Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ (Δεκέμβρης 1943) ο παράνομος μηχανισμός παραδίδεται από την ΚΟΚ στα χέρια του ΕΑΜ. Συνεχίζεται η έκδοση του δελτίου ειδήσεων (όργανο πλέον της ΝΕΚ του ΕΑΜ) και άφθονο προπαγανδιστικό εαμικό υλικό. Από το Μάη του 1944 το δελτίο βγαίνει πολυγραφημένο με τίτλο «Καθημερινά Νέα», όργανο της ΝΕΚ του ΕΑΜ. Εκτός των ειδήσεων περιελάμβανε και επίκαιρη αρθρογραφία των μελών της ΝΕΚ. Στον πολύγραφο δούλεψαν οι συναγ. Σωτήριος Μινέρβος, Σπύρος Σπανόπουλος και Μαρία Έρτσου. Τη διανομή την είχαν αναλάβει οι συναγ. Μινέρβος, Μάρκος Τζάφος, Πίτσα Μαυροειδή και Μαρία ‘Ερτσου.

Τον ίδιο μήνα εκδίδεται, στον ίδιο μηχανισμό, η «Αλληλεγγύη», δεκαπενθήμερο όργανο με υπεύθυνους τους συναγ. Μήτσο Ρομποτή, Γιάννη Μωραΐτη (σ.σ. φωτο, πάνω), Γεωρ. Ρούση (σ.σ. Γεωργία Ρούση, πορτρέτο, πάνω) κ.ά.

Τον Ιούνιο του 1944 αποχτάμε τυπογραφείο. Σ’ αυτό εκδίδεται δίχρωμο το πρώτοφύλλο της «Νέας Ζωής» (όργανο της ΚΟΚ). Υπεύθυνοι συντάχτες οι συναγ. Βασίλης Άνθης (σ.σ. Γραμματέας της Οργάνωσης του ΚΚΕ, φωτο πάνω) και Βαγγέλης (σ.σ. μάλλον Άνθης). Στην τεχνική δουλειά δούλεψαν οι συναγ. Μωυσής Μινέρβος, Σπύρος Μπαλός και Σωτήρης Μινέρβος. Στις 7 Ιουλίου 1944 βγαίνει το πρώτο φύλλο της «Φωνής του Λαού» πολυγραφημένο. Υπεύθυνοι της σύνταξης ήταν τρεις υπάλληλοι.

Πολιτικοί αρθρογράφοι ήταν οι συναγ. Ερ. Μωραΐτης (σ.σ. φωτο, πάνω – πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής Κέρκυρας του ΕΑΜ ) και Σπύρος Τριβιζάς.

Συνολικά εκδόθηκαν: «Καθημερινά Νέα» εκατόν εξήντα τρία (163) φύλλα (αντίτυπα 200-500 την ημέρα), «Φωνή του Λαού» τέσσερα (4) φύλλα (αντίτυπα 300 κάθε έκδοση), «Νέα Ζωή» δύο (2) φύλλα (αντίτυπα 400 κάθε έκδοση), «Αλληλεγγύη» έντεκα (11) φύλλα (αντίτυπα 200 κάθε έκδοση).

Όλο το έντυπο υλικό του ΕΛΑΣ, συμπεριλαμβανομένων και των προκηρύξεων σε γερμανική γλώσσα, που ρίχνονταν στο Γερμανικό Στρατό κατοχής του νησιού μας, πολυγραφήθηκε στον ίδιο παράνομο τεχνικό μηχανισμό. Υπεύθυνοι σύνταξης οι συναγ. Σπύρος Τριβιζάς (σ.σ. διοικητής του ΕΛΑΣ Κέρκυρας επί μακρόν) και Χ. Βουνιώτης (σ.σ. Χρήστος Κουκούστας με το ψευδώνυμο Βουνιώτης, καπετάνιος του ΕΛΑΣ Κέρκυρας, εκτελέστηκε το 1949). Τεχνικός υπεύθυνος ο συν. Σωτήρης Μινέρβος, με τη συνεργασία των συναγωνιστών Σπύρου Σπανόπουλου και Μαρίας Έρτσου.

Στους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβρη τυπώθηκε σωρεία προκηρύξεων, τρικ κλπ. για την απελευθέρωση.

Οι τεχνικές δυσκολίες υπερνικήθηκαν με τη συμβολή του ηλεκτρολόγου συναγ. Σπύρου Μπεράτη.

Στο διάστημα της Κατοχής εκδόθηκαν στην Κερκυραϊκή ύπαιθρο οι ακόλουθες παράνομες εφημερίδες: 1) Επίσκεψη: «Λαοκρατία». Υπεύθυνος σύνταξης και αρθρογράφος ο συναγ. Μιχ. Ι. Δεσύλλας (σ.σ. φωτο, πάνω, ποιητής, το όνομά του – γνωστός και ως Λίλης Δεσύλλας- φέρει πλατεία της πόλης).

Για την τεχνική δουλειά ο συναγ. Κ. Δένδιας. 2) Μαλακιοί: «Τα νέα μας». Υπεύθυνος σύνταξης ο συν. Γιωργάκης Ρουβάς. 3) Μέση: «Επονίτικη Εξόρμηση». 4) Λευκίμμη: Συνεχίζονταν η έκδοση της «Λαοκρατίας». Για την κυκλοφορία του τύπου στην ύπαιθρο σημαντικές υπηρεσίες πρόσφεραν διάφορα καταστήματα της πόλης, που χρησίμευαν ως σύνδεσμοι.

Ας δούμε εδώ, τώρα, μερικές ακόμη σελίδες άλλων φύλλων των ενημερωτικών «Καθημερινών Νέων» που κυκλοφορούσε το ΕΑΜ της Κέρκυρας στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής του νησιού:

Αυτό το φύλλο της εφημερίδας, που έφερε ημερομηνία 2 Ιουλίου 1944, περιλάμβανε, μαζί με άλλα, κείμενο με τον τίτλο «Θλιβερές καταγγελίες». Αφορούσε την Κέρκυρα. Ιδού τι ανέφερε «με πολλή λύπη» για κάποια πρόσωπα:

«Έχουν ξεφύγει από το σωστό δρόμο. Οι πράξεις τους -πράξεις συγκεκριμένες- δείχνουν πως ξέχασαν στοιχειωδέστατα εθνικά καθήκοντα. Δείχνουν πως ξέχασαν ότι είναι έλληνες. Κρούσματα τέτοιων αντεθνικών πράξεων έχουν παρατηρηθεί σε πολλά χωριά σχεδόν συγχρόνως, πράγμα που δεν είναι καθόλου συμπτωματικό.

»Λένε πως οι έλληνες αυτοί είναι μέλη του ΕΔΕΣ ή επηρεάζονται από αυτό. Αντίθετα φαίνεται πως οι πράξεις αυτές εμπνέονται από κάπου, από κάποιο κέντρο, από κάποια καθοδήγηση. Το μαρτυράει και η αρθρογραφία του οργάνου της τοπικής οργάνωσης του ΕΔΕΣ Κερκύρας.

»Να πιστέψουμε πως η οργάνωσις του ΕΔΕΣ Κερκύρας σπρώχνει τα μέλη της και τους οπαδούς της σε τέτοιο σημείο φανατισμού ώστε να (…., λέξεις δυσδιάκριτες) παραδώσουν στους Γερμανούς άλλους έλληνες (…) για σκοπούς πατριωτικούς;

»Άλλοι λένε επίμονα πως οι εδεσίτες δρουν σχεδόν ελεύθερα κάτω από τη μύτη των Γερμανών, εν γνώσει των Γερμανών και με την ανοχή τους (σ.σ. η πολιτική οργάνωση ΕΔΕΣ ιδρύθηκε επισήμως μέσα στη Μητρόπολη Κέρκυρας τον Φεβρουάριο του 1944). Τι να πιστέψουμε; Να πιστέψουμε ότι σήμερα μέσα στις τόσο κρίσιμες στιγμές για το χιλιοβασανισμένο έθνος μας υπάρχουν Έλληνες και οπαδοί μιας οργάνωσης που θέλει να λέγεται Εθνική, που θέλει να λέει πως παλεύει για την απελευθέρωση της χώρας μας, που προδίνουν στους Γερμανούς άλλους Έλληνες που το μοναδικό έγκλημά τους είναι πως αγαπούν υπερβολικά την πατρίδα τους;

»Ακόμα λένε πως οι Εδεσίτες στρέφονται με εξαιρετικό μίσος εναντίον των ΕΑΜιτών και των κομμουνιστών. Τι να πούμε; Εμείς ξέρουμε και μαζύ μας κάθε πραγματικός Έλληνας πως όποιος σήμερα θέλει να χωρίσει τις Εθνικές δυνάμεις, όποιος πάει να χωρίσει το Λαό, όποιος μιλάει έστω και απλώς για φιλελεύθερους, δημοκρατικούς, κομμουνιστές, βασιλικούς κλπ. δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να εξυπηρετεί στην ουσία τον καταχτητή.

»Πάνω σ’ αυτά υπάρχουν συγκεκριμένες καταγγελίες που κανείς δεν μπορεί να τις αμφισβητήσει στο ελάχιστο. Τις αναφέρουμε:

»Σ’ ένα χωριό του Όρους μια κοπέλα συζητούσε μ’ άλλες χωριάτισσες για την κοινή προσπάθεια όλων μας για την απελευθέρωση, για τις λαϊκές ελευθερίες ύστερα από το διώξιμο του ξένου καταχτητή και γενικά για τα ζητήματά τους, για τα καθήκοντά τους σαν ελληνίδες. Οι εδεσίτες της περιοχής συγκινήθηκαν και… κινήθηκαν. Την άλλη μέρα οι Γερμανοί ζητούσαν επίμονα τη θαρραλέα πατριώτισσα:

»Άλλοι: σ’ ένα χωριό κοντά στη πόλη ένας Εδεσίτης χωρίς λόγο και αφορμή πυροβόλησε μπαμπέσικα ένα χωριανό του γιατί… ήταν Εαμίτης.

»Σ’ ένα άλλο χωριό πάλι κοντά στην πόλη οι εδεσίτες απειλούσαν καθαρά πως θα σκοτώσουν ένα νέο -σχεδόν παιδί- γιατί λένε δουλεύει ζωηρά υπέρ του ΕΑΜ.

»Σ’ ένα χωριό από τ’ Αγύρου ένας εδεσίτης γνωστότατος γιατί είναι ο καπετάν ένας στο χωριό του, απειλεί τους χωριανούς του, πως όσοι δεν μπουν μέσα στον ΕΔΕΣ θα γραφούν τα ονόματά τους σε καταλόγους που θα παραδοθούν στους γερμανούς. Προχθές οι Γερμανοί πιάσανε στο Όρος ένα καθηγητή και καταζητούν δύο ακόμη πρόσωπα. Όλος ο κόσμος είναι ανάστατος και αποδίδει την προδοσιά στους εκεί Εδεσίτες.

»Στα χωριά της Μέσης κάποιος γνωστός Ταγματάρχης γυρίζει με τον γνωστότατο επίσης κύριο (σ.σ. παραλείψαμε από την εικόνα το αναγραφόμενο όνομα), στενό φίλο της κ. Παρίνι (σ.σ. σύζυγο του διαβόητου Ιταλού πολιτικού διοικητή) για να φκιάξει οργανώσεις πούχουν σκοπό “να εξοντώσουν τους κομμουνιστές”, όπως χαρακτηρίζει όλους εκείνους που δεν εγκρίνουν τη συμπεθεριά του με τους Γερμανούς.

»Σ’ ένα χωριό από το Κράτσαλο οι γερμανοί πήγαν να πιάσουν ένα γνωστότατο επιστήμονα πάλιν σαν Εαμίτη. Λένε επίμονα πως στη πράξη αυτή δεν είναι αμέτοχος ένας άλλος συνάδελφός του αρχιεδεσίτης που έφτασε στο σημείο να κατηγορήσει σαν κομμουνιστή ακόμα και τον… Σουηδό (σ.σ. του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού), επειδή δεν έδωσε τα φάρμακα του Ερ. Σταυρού να τα διαχειριστεί η παρέα του.

»Οι καταγγελίες αυτές είναι χαρακτηριστικώτατες. Δείχνουν πως η οργάνωση και μερικοί οπαδοί του ΕΔΕΣ πήραν πολύ τον κατήφορο.

»Τους καλούμε να συνέλθουν. Τους καλούμε να νοιώσουν βαθειά πως είμαστε όλοι Έλληνες που έχουμε μόνο ένα εχθρό: τον καταχτητή. Τίποτε δεν πρέπει να σταθεί ικανό να μας χωρίσει. Κάθε μέρα που περνάει πρέπει να μας συνδέει όλους πιο στενά. Τους καλούμε άλλη μια φορά να συνέλθουν. Τους καλούμε να προσέξουν».

Είχε προηγηθεί, εκείνη την περίοδο, δημόσια πρόσκληση και ομιλία σε δημοσίους υπαλλήλους στην πόλη του νησιού, με ομιλητή τον αποκαλούμενο «Φον Κομιανό», υποτιθέμενο Νομάρχη των Κερκυραίων και εκ των πρωταγωνιστών του ΕΔΕΣ, με μύδρους εναντίον του ΕΑΜ, των κομμουνιστών και της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και κοινή παρέλαση ναζιστικής δύναμης και μονάδας χωροφυλάκων στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Άλλο πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφημερίδας (6 Ιουλίου 1944, καταχωρημένο πιο πάνω – επίσης έχει κρατηθεί η ορθογραφία) απαντούσε για το ΕΑΜ Κέρκυρας, ως εξής, στο ερώτημα «Ποιοι είμαστε»:

«Είμαστε εκείνοι που καθημερινά, αδυσώπειτα σκληρά χτυπάει ο εχθρός με το ντουφέκι και την προπαγάνδα του. Είμαστε εκείνοι που τα πουλημένα κορμιά των ράλληδων, Ταβουλάρηδων και Σία μαζύ με τα Τάγματα Ασφαλείας των και το άλλο συχαμερό σκυλολόι που τους περιτριγυρίζει δολοφονούν, προδίνουν, καταπιέζουν και τυραννούν» και θεωρούν το ΕΑΜ «ως το μοναχό πραγματικό τους εχθρό».

Να και ορισμένα ακόμη πρωτοσέλιδα της εφημερίδας, ένα από τα οποία αφορούσε και την ΕΑΜική «Κυβέρνηση του Βουνού» (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης), καθώς μάλιστα για την εκλογή Κερκυραίων εθνοσυμβούλων είχαν οργανωθεί στην πόλη και στα χωριά, παρά τις τόσο αντίξοες συνθήκες, εκλογές:

Για την προέλαση των Σοβιετικών, τις νίκες των Άγγλων και των Αμερικανών, τα αντιστασιακά κινήματα σε όλη την Ευρώπη.

Και ήρθε επιτέλους η απελευθέρωση. Για την Κέρκυρα, τις 10 Οκτωβρίου 1944. Όταν βρετανική και αμερικανική Αποστολή, στηριγμένη σε φερμένες από την Ήπειρο δυνάμεις του ΕΔΕΣ και στην κερκυραϊκή οικονομική και διοικητική ελίτ, στράφηκε εναντίον του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ορίζοντας με φιρμάνι αφεντικό της Κέρκυρας τον ΕΔΕΣ, επιβάλλοντας με δόλο και βία αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, «κάνοντας πλάτες» σε τρομοκρατικά ένοπλα χτυπήματα και σε ολοένα και πιο ακραίες και δολοφονικές μάλιστα διώξεις εις βάρος αγωνιστών του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, ο καπετάνιος του οποίου, Χρήστος Βουνιώτης, τις 25 Οκτωβρίου αντιμετώπισε δολοφονική επίθεση. Όταν έφτασε η 28η Οκτωβρίου 1944 το κλίμα ήταν κιόλας πολύ βαρύ. Ασήκωτο.

«Έπρεπε» να παρελάσει ερήμην του ΕΑΜ ο ηπειρωτικός ΕΔΕΣ, με δείγμα του ισχνού τοπικού ΕΔΕΣ. Απαγορεύτηκε και στο Εργατικό Κέντρο Κέρκυρας να παρελάσει. Επιτρεπόταν να… παραστούν αντιπροσωπείες. Η Νεολαία του ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ, δεχόταν επιθέσεις. Τις 22 Οκτωβρίου είχαν κιόλας ξεκινήσει αστυνομικές διώξεις εις βάρος της. Η εφημερίδα της «Νέοι Μαχητές», που κυκλοφόρησε με αφιέρωμα στο λαϊκό «ΟΧΙ» (ακολουθεί εικόνα του φύλλου της, όπως σώθηκε), ήταν υπό διωγμό.

«Δεν έπρεπε» καν να ψιθυρίζεται, βλέπετε, ούτε ότι ο δικτάτορας Μεταξάς είχε αφήσει την Κέρκυρα, ενώ ήταν βέβαιο ότι θα αποτελούσε από τους πρώτους στόχους των ιταλικών βομβαρδισμών, χωρίς ένα στοιχειώδες έστω αντιαεροπορικό σύστημα ικανό να αντιτάξει κάποιαν άμυνα.

«Έπρεπε» και να φιγουράρουν στους επισήμους ήδη κατηγορούμενοι για δοσιλογισμό.

Η «Φωνή του Λαού» στο πρώτο (πάνω εικονιζόμενο) φύλλο της μετά την απελευθέρωση, ανήμερα 28 Οκτωβρίου 1944, είχε αφιέρωμα στην επέτειο, μα εξηγούσε, δημοσιεύοντας ανακοίνωση της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Κέρκυρας και της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου Κέρκυρας, ότι δεν θα έπαιρνε μέρος στον «επίσημο εορτασμό» λόγω αποκλεισμού των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων του κερκυραϊκού λαού.

Επιπροσθέτως, το (εικονιζόμενο πάνω) φύλλο της «Νέας Ζωής» των κομμουνιστών της Κέρκυρας τις 30 Οκτωβρίου 1944 αναφερόταν επί μακρόν στην επέτειο, σημειώνοντας ότι «το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας στάθηκε πρωτοπόρο στον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του Ελληνικού Λαού».

Έκανε λόγο για την εξής θέση/δήλωση (30 Ιουνίου 1939) του έγκλειστου στις φυλακές της Κέρκυρας από τη μεταξική δικτατορία Γενικού Γραμματέα του, Νίκου Ζαχαριάδη: «Ανατρέποντας τη διχτατορία, μόνον έτσι θα κάνουμε δυνατή την υπεράσπιση της λευτεριάς μας, κι’ ας είνε ο Μουσολίνι δέκα φορές πιο εξοπλισμένος. Είμαστε εμείς εκατό φορές πιο αποφασισμένοι να πεθάνουμε παρά να σκλαβωθούμε».

Απηύθυνε στους Κερκυραίους το εξής μήνυμα: «Κερκυραίοι! Υπερασπίστε τις ελευθερίες σας και τα δικαιώματά σας. Διαμαρτυρηθήτε έντονα και ομαδικά για κάθε παραβίαση της ατομικής σας ελευθερίας και της αξιοπρεπείας σας. Είμαστε Έλληνες. Χύσαμε ποτάμια αίματος για να είμαστε ελεύθεροι και δεν πρέπει να ανεχθούμε κανένα μέτρο, καμιά πράξη που καταργεί την ελευθεριά μας και μας επαναφέρει στην κατάσταση της Μεταξικής, της Ιταλικής και Γερμανικής δουλείας».

Τα ίδια και πολύ χειρότερα για τους πρωταγωνιστές του κερκυραϊκού αντιστασιακού Τύπου και του ΕΑΜ Κέρκυρας τις 28 Οκτωβρίου 1945. Τα γραφεία της «Φωνής του Λαού» του ΕΑΜ είχαν δεχθεί καταστροφική επίθεση. Η εφημερίδα τιμούσε την επέτειο καλώντας το λαό να διαδηλώσει για τις ελευθερίες του και να τις υπερασπιστεί.

Δραματικές οι συνθήκες για τους αγωνιστές του ΕΑΜ τις 28 Οκτωβρίου 1946.

Το φύλλο της «Φωνής του Λαού» που ακολουθεί εκδόθηκε τις 28 Οκτωβρίου 1946. Οι τίτλοι της πρώτης σελίδας του τα λένε όλα:

Ζήτω, φίλες και φίλοι, η Εθνική Αντίσταση του κερκυραϊκού λαού!