Οικονομική ισχύς και πολιτική εξουσία: Μειδίας και Δημοσθένης

Στη δεκαετία του 350 π. Χ. μια μεγάλη και ακμαία δύναμη, οι Μακεδόνες, με βασιλιά τους το Φίλιππο το Β, κυριαρχεί στο Βορρά και επεκτείνει την κυριαρχία της στη νότια Ελλάδα, παρακάμπτοντας τις άλλες παλαιές δυνάμεις: την Αθήνα, τη Σπάρτη και τη Θήβα.
Οι Αθηναίοι πολίτες είναι μοιρασμένοι: μια μεγάλη μερίδα με αρχηγό το φημισμένο ρήτορα και πολιτικό Δημοσθένη βάλλει κατά του Φιλίππου και των Μακεδόνων, γιατί τον θεωρεί απειλή για τη δημοκρατία αλλά και την ίδια την ύπαρξη του αθηναϊκού κράτους. Μια άλλη μερίδα πολιτών είχε επικεφαλής τον Αθηναίο πολιτικό Εύβουλο, ο οποίος ήταν μετριοπαθέστερος, ακολούθησε συνετή οικονομική πολιτική, υποστήριζε την ειρηνική εξέλιξη της πόλης, ήταν φιλικά διακείμενος στον Φίλιππο και αντίπαλος του Δημοσθένη. Επομένως στην πολιτική ζωή της Αθήνας επικρατούσε ένα κλίμα πόλωσης.
Την εποχή αυτή είχε μεγάλη επιρροή λόγω οικονομικής ισχύος ο Μειδίας. Αυτός ήταν ένας πολύ πλούσιος Αθηναίος από το δήμο του Αναγυρούντα, τη σημερινή Βάρη της Αττικής. Ήταν ένας άνθρωπος φιλόδοξος, αλαζονικός, εκδικητικός και μηχανορράφος. Έχτισε ένα ανάκτορο στην Ελευσίνα και επεδείκνυε τον πλούτο του με ιταμή προκλητικότητα. Περιστοιχιζόταν από ιδιωτικό στρατό: κόλακες και στρατιές φευδομαρτύρων (η ύπαρξη ψευδομαρτύρων, εξαγορά μαρτύρων κυρίως από πάμπλουτους Αθηναίους δεν ήταν άγνωστη στη Αθήνα της εποχής, άλλωστε η λέξη ψευδομάρτυς και ψευδομαρτυρία εμφανίζεται σταθερά και στο νομικό λεξιλόγιο της εποχής). Εξάλλου η πολιτική φιλία του με τον Εύβουλο και τον κύκλο του είχε ενισχύσει την ασυλία του.
Η σύγκρουσή του με τον Δημοσθένη έχει παρελθόν: όταν ο νεαρός Δημοσθένης διεκδικούσε στα δικαστήρια την πατρική περιουσία από τους Επιτρόπους, οι οποίοι την διαχειρίζονταν μέχρι την ενηλικίωσή του , ο Μειδίας βρέθηκε να έχει οικογενειακές σχέσεις με έναν από τους επιτρόπους. Αργότερα προστέθηκαν πολλές αφορμές για διενέξεις μεταξύ τους αλλά, όταν ο Δημοσθένης ασχολήθηκε με την πολιτική, η αντιπαλότητα των δύο ανδρών αυξήθηκε κατακόρυφα.
Η σύγκρουση όμως κορυφώθηκε το 348 περίπου, όταν ο Δημοσθένης ανέλαβε εθελοντικά χορηγός σε έναν αγώνα Διθυράμβων στα Μεγάλα Διονύσια, τη γνωστή και μεγάλη θρησκευτική και πολιτισμική γιορτή της Αθήνας. Την ημέρα της παράστασης μέσα στο θέατρο του Διονύσου μπροστά στους θεατές και στις επίσημες αντιπροσωπείες των συμμαχικών πόλεων, ενώ περίμεναν την είσοδο του χορού, ο Μειδίας όρμησε στο Δημοσθένη και τον γρονθοκόπησε στο πρόσωπο (του έριξε δύο τρία μπουκέτα στην καθομιλούμενη). Οι Αθηναίοι που ήταν παρόντες αποδοκίμασαν έντονα τον Μειδία με σφυρίγματα. Φανταστείτε στη διάρκεια της δοξολογίας της 25ης Μαρτίου ένας βιομήχανος ή εφοπλιστής που έχει αντιδικία με κάποιον πολιτικό αρχηγό να τον γροθοκοπά μέσα στη Μητρόπολη Αθηνών. Τέτοιας έκτασης και έντασης ήταν το γεγονός. Εκατοντάδες Αθηναίοι συζητούσαν το γεγονός το βράδυ στα σπίτια τους και στα μαγαζιά της Αγοράς την επόμενη, αφού ήταν ανύπαρκτα τα σημερινά παντοδύναμα ΜΜΕ, για να δείξουν με την ’επικρατούσα πολυφωνία´ σκηνές, σχόλια κ. ά.
Λίγες μέρες αργότερα ο Δημοσθένης δεν προχώρησε σε μήνυση για σωματική βλάβη (δίκη αἰκίας) ούτε για δημόσια προσβολή (γραφή ὕβρεως)αλλά υπέβαλε προβολήν στην Εκκλησία του Δήμου για ασέβεια στη διάρκεια δημόσιας γιορτής, προσβολή δηλαδή στο σώμα των Αθηναίων πολιτών: επρόκειτο για δημόσιο κακούργημα, κατηγορία βαρύτατη σύμφωνα με το Αθηναϊκό Δίκαιο. Η Προβολή συνήθως αφορούσε κατάχρηση δημοσίου χρήματος, κατάχρηση εξουσίας, πράξεις βίας στα Ελευσίνια Μυστήρια, στα Διονύσια και στις Θρησκευτικές πομπές στο πλαίσιο της πολιτικής θρησκείας της Αθήνας. Δεν ήταν μία δίκη αλλά μια προκαταρκτική διαδικασία που θυμίζει κατά κάποιο τρόπο την άρση της ασυλίας στο Κοινοβούλιο στις μέρες μας
Οι πολίτες στη Συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου αποφάσισαν εναντίον του Μειδία για αυτή τη σοβαρή κατηγορία. Βέβαια την τελική απόφαση θα εξέδιδε το Δικαστήριο, στο οποίο έπρεπε να εισαχθεί και να δικαστεί. Όμως αυτή η προκαταρτική νίκη του νεαρού Δημοσθένη ανερχόμενου πολιτικού και ρήτορα σε βάρος του πάμπλουτου και πολιτικά ισχυρού αντιπάλου θα είχε μεγάλη σημασία για την ανέλιξή του. Η απόφαση της εκκλησίας δεν προεξοφλούσε την απόφαση του δικαστηρίου. Δημιουργούσε όμως ένα θετικό και ευνοϊκό κλίμα στους μέλλοντες δικαστές, θα είχε το ηθικό πλεονέκτημα, όπως θα λέγαμε σήμερα.
Στη συνέχεια βέβαια ο Μειδίας μετήλθε ποικίλα μέσα εναντίον του Δημοσθένη: πρώτα πρώτα τον κατηγόρησε για Λιποταξία αλλά τελικά αναγκάστηκε να αποσύρει την κατηγορία. Προσπάθησε στη συνέχεια εξαγοράζοντας μάρτυρες να τον εμπλέξει στην υπόθεση της δολοφονίας του Νικόδημου, ενός φίλου του Εύβουλου, ο οποίος ήταν πολιτικός αντίπαλος του Δημοσθένη. Όμως η δικαιοσύνη απέδειξε τότε ότι όντως ήτο τυφλή και απέτυχε και αυτή η δολοπλοκία του.
Αναγκαστικά θα ακολουθούσε η δίκη στο δικαστήριο, το οποίο θα εξέδιδε και την απόφασή του. Όμως παρά την επιδοκιμασία του λαού στην Προβολήν με την καταδικαστική ψήφο, όπως προείπαμε, η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ στο ακροατήριο, όπως λέγεται σήμερα. Ο περίφημος λόγος του Δημοσθένη Κατά Μειδίου ἤ περὶ τοῦ κονδύλου (ὁ κόνδυλος = γροθιά), που σήμερα έχουμε στα χέρια μας, ο οποίος αποκαλύπτει και πολλές άλλες παρανομίες που είχε διαπράξει ο Μειδίας στο παρελθόν με συντριπτικά στοιχεία, δεν εκφωνήθηκε ποτέ στο Λαϊκό Δικαστήριο της Ηλιαίας. Υπάρχουν μάλιστα υπόνοιες ότι δε δημοσιεύτηκε καν από τον ίδιο το Δημοσθένη.
Τι συνέβη; Ο Δημοσθένης είτε χρηματίστηκε, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, είτε υποχώρησε σε ισχυρές πολιτικές σκοπιμότητες. Έτσι κι αλλιώς φαίνεται πως δέχτηκε κάποιον συμβιβασμό. Ο Μειδίας δεν οδηγήθηκε στο δικαστήριο, δεν λογοδότησε και φυσικά δεν τιμωρήθηκε. Οι συμβιβασμοί ακόμη και των πλέον μαχητικών πολιτικών της εποχής ήταν μια πραγματικότητα. Και οι γεμάτοι πάθος πολιτικοί λόγοι του ρήτορα; Είναι ένα θέμα για περαιτέρω συζήτηση. Άλλωστε είναι εξαιρετικά επώδυνο να αποφασίσει κανείς να πορεύεται «πέρα στην τιμή και στην πεποίθησή του.….».