Μιχάηλ Γκορμπατσοφ, ένας σπουδαίος αλλά παρεξηγημένος ηγέτης

Δεν είναι από χτες στη ζωή ένας ηγέτης, που με τις πράξεις του άλλαξε το ρου της ιστορίας.

Ο Μιχάηλ Γκορμπατσοφ, την εποχή που ανέλαβε τα ηνία της Υπερδύναμης ΕΣΣΔ, φάνταζε νέος και ελπιδοφόρος ηγέτης, η μοναδική ίσως ελπίδα της Σοβιετικής Ένωσης εκείνη την εποχή.

Η χώρα, μετά την πολυετή διακυβέρνηση Μπρέζνιεφ και τη σύντομη διακυβέρνηση δυο γηραιών ηγετών Αντρόποφ και Τσερνιενκο, ήταν μεν το μεγαλύτερο κράτος του κόσμου, έμοιαζε όμως εντελώς παρηκμασμένο.

Ο Γκορμπατσοφ, του οποίου η εκλογή στο ανώτατο αξίωμα έμοιαζε σχεδόν μονόδρομος, είχε καταλάβει ότι χρειάζονται μεγάλες τομές, αφού το μονοκομματικό κράτος που καλούνταν να διοικήσει ήταν σε πραγματική αποσάρθρωση, με διαλυμένη οικονομία και με δομή και δημόσια διοίκηση εντελώς εκτός εποχής.

Ο ίδιος ήταν παιδι φτωχής αγροτικής οικογένειας, που η πολιτική και το Κουμμουνιστικό κόμμα τον έφεραν ψηλά, σαν να ήταν μονόδρομος να γίνει ηγέτης της Χώρας του. Οπαδός της αποσταλινοποίησης του Νικιτα Χρουστσοφ, πίστευε ότι χρειάζονται ριζικές αλλαγές για την ύπαρξη και συνέχεια της ΕΣΣΔ.

Ως ηγέτης, εφάρμοσε δυο βασικές μεταρρυθμίσεις στο κράτος. Την περεστρόικα (αναδιάρθρωση) και την γκλασνοστ (διαφάνεια), προσπαθώντας να κάνει το καθεστώς πιο ελεύθερο και την ΕΣΣΔ πιο ανταγωνιστική στην σύγχρονη εποχή.

Οι προθέσεις του ήταν άριστες. Όμως με το μίνιμουμ αυτό ελευθερίας, κάποιες από τις Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ άρχισαν να ζητούν αυτονομία και απόσχιση.

Ο Γκορμπατσοφ, παρότι μπορούσε, δεν επενέβη βίαια, στις δημοκρατίες και στα ανατολικά κράτη, όπως οι προκάτοχοι του. Ένδειξη της ευαισθησίας του ως ανθρώπου και ως ηγέτη.

Αντιθέτως είχε συμπεριφερθεί σκαιά και υποτιμητικά, κατά τις αντίστοιχες επίσημες επισκέψεις του, σε ηγέτες ανατολικών χωρών (Χόνεκερ, Τσαουσέσκου κλπ), επειδή δεν έδιναν ελευθερίες στον κόσμο.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, από το Νοέμβριο του 1989, με τη πτώση του τείχους του Βερολίνου, να «ξηλώνεται το πουλόβερ», έως και το δραματικό διάγγελμα του Γκορμπατσοφ στις 25 Δεκεμβρίου του 1991, όπου κήρυξε επισήμως την πτώση της ΕΣΣΔ. Αμυδρά ως παιδι θυμάμαι το διάγγελμα αυτό να «παίζει» απευθείας σε όλο τον κόσμο και αμέσως μετά η τηλεόραση να δείχνει την τελευταία υποστολή της κόκκινης σημαίας από τον τρούλο του Κρεμλινου και την έπαρση της τρίχρωμης Ρωσικής.

Ότι ήταν ένας ευαίσθητος άνθρωπος (που πιθανόν δεν έκανε για την πολιτική, παρότι την διαμόρφωσε…) ο Γκόρμπυ το απέδειξε και με την πρωτοβουλία του να προβούν με τον Πρόεδρο Ρήγκαν σε αποπυρηνικοποίηση των δυο υπερδυνάμεων, με συμφωνίες για την μείωση των πυρηνικών που ανά πάσα στιγμή μπορούσαν να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε όλεθρο.

Όμως ο Γκόρμπυ υπήρξε παρεξηγημένη προσωπικότητα. Οι κομμουνιστές τον κατηγόρησαν για την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ενώ για τους δημοκράτες ήταν ο τελευταίος ηγέτης του κομμουνισμού.

Προσωπικά τον θεωρώ σημαντικό άνθρωπο, που τον αδίκησε η εποχή του, αλλά που θα τον δικαιώσει η ιστορία. Έναν άνθρωπο ευαίσθητο, με καλά ένστικτα και καλές προθέσεις, που όμως δεν βρήκε πρόσφορη την κοινωνία να δεχθεί τις μεταρρυθμίσεις που αναγκαία κατάλαβε ότι πρέπει να κάνει.

Ας είναι αιώνια του η μνήμη.