Κάθε χρόνο τέτοια εποχή και με αφορμή τις Πανελλαδικές εξετάσεις έρχεται στο προσκήνιο η συζήτηση και η σκέψη σχετικά με το μέλλον της σύγχρονης νεολαίας. Οι νέες και οι νέοι καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις για την μετέπειτα πορεία τους ήδη από τα 18 τους. Τότε που τα άγχη, ο φόβος της αποτυχίας και οι νεανικοί προβληματισμοί δεν αφήνουν τη σκέψη ελεύθερη.
Όμως για ποια νεολαία πρόκειται; Η σύγχρονη μαθητική και φοιτητική νεολαία ενηλικιώθηκε μέσα στις μεγάλες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές μεταβολές της τελευταίας δεκαπενταετίας. Πρόκειται για τη νεολαία της κρίσης και των μνημονίων, των πολιτικών τριγμών και της λιτότητας που βλέπει το μέλλον της να διαγράφεται αβέβαιο. Μια νεολαία που στην πλειοψηφία της εργάζεται περιστασιακά συνήθως στον τουρισμό στα νησιά, τη νεολαία που ενηλικιώθηκε πιο νωρίς συμμεριζόμενη τις οικονομικές δυσπραγίες της οικογένειας. Που υφίσταται ενός άλλου τύπου ψυχολογική πίεση σε ένα μωσαϊκό υπερ-ενασχόλησης με τα social media, τον καταναλωτισμό και την πολιτική άρνηση. Αυτή η νεολαία, η πολιτική κουλτούρα της οποίας βρίσκεται ενίοτε σε ένα απαισιόδοξο αντιπολιτικό και άλλοτε ριζοσπαστικό πεδίο έκφρασης και δράσης, καλείται να αντιμετωπίσει τη σύγχρονη βαρβαρότητα.
Σήμερα, με όλα αυτά κατά νου, και με την δύσκολη αν μη τι άλλο εμπειρία την πανδημίας οι νέοι και οι νέες δίνουν τους δικούς τους αγώνες για την μόρφωση και την ζωή που ονειρεύονται. Σ’ αυτό το δρόμο έχουν να αντιμετωπίσουν παλιά και νέα εμπόδια σε ό,τι αφορά την μόρφωση και την εισαγωγή τους στα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια (ας μη αναφερθούμε σε εκπαιδευτικές αναδιαρθρώσεις δεκαετιών) το εκπαιδευτικό σύστημα μέσω των κυβερνήσεων που το υπηρετούν, έχει χαράξει μια συγκεκριμένη πορεία σύμφωνα με την οποία η γνώση εντατικοποιείται και η εκπαίδευση λειτουργεί περισσότερο με όρους αγοράς. Τα παραδείγματα είναι αρκετά και χαρακτηριστικά για να δώσουν το στίγμα. Η μείωση των εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω της θέσπισης της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, η συγχώνευση πανεπιστημιακών τμημάτων και σχολών ακριβώς λόγω του παραπάνω, οι αξιολογήσεις τύπου PISA (που αποτελεί πρόγραμμα του ΟΟΣΑ) και γενικότερα η εξεταστικοκεντρική προσέγγιση του σχολείου, η εξίσωση των πτυχίων των ιδιωτικών κολλεγίων με αυτά των ΑΕΙ/ΤΕΙ κ.ά. κάνουν εμφανή την βαθμιαία ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης η οποία τείνει να θυμίζει μια μεγάλη αγορά πτυχίων, πιστοποιήσεων και βεβαιώσεων σπουδών, και μάλιστα όχι για όλους.
Αποκτώντας τη φοιτητική ιδιότητα οι νέες και οι νέοι αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις και ανησυχίες. Εισάγονται σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα υποχρηματοδοτούμενο και υποστελεχομένο. Πλέον αυτό το ίδρυμα είναι και αστυνομοκρατούμενο – θυμίζουμε τα τελευταία γεγονότα στο ΑΠΘ. Η φοιτητική μέριμνα από το κράτος είναι μηδαμινή και καθένας καλείται να τα βγάλει πέρα με τις δικές του οικονομικές δυνατότητες. Αυτή η νεολαία συχνά μπαίνει στην εργασιακή αρένα για να καταφέρει να συνεχίσει τις σπουδές και να ανταπεξέλθει στην ακριβότερη πλέον διαβίωση των λογαριασμών ρεύματος, ενοικίου και αγαθών πρώτης ανάγκης.
Ίσως η σύγκριση με άλλες γενιές να είναι περιττή (αν όχι άτοπη). Ωστόσο, το παράδοξο είναι ότι ενώ οι κοινωνίες υποτίθεται ότι εξελίσσονται επιστημονικά και τεχνολογικά, δεν ισχύει το ίδιο στον οικονομικό-κοινωνικό τομέα καθώς οι ταξικές αντιθέσεις οξύνονται και τα παιδιά κυρίως των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, των φτωχών οικογενειών περιορίζονται ή αποκλείονται από «μια θέση στον ήλιο». Μένει το νεανικό πείσμα, ο ριζοσπαστισμός και η αμφισβήτηση να αποδείξουν το αντίθετο.