Όταν διέμενε στην Κέρκυρα ο Κούρδος εκ Συρίας Μουσταφά, γνωστός σε αρκετούς Κερκυραίους, μας είχε εξιστορήσει ένα περιστατικό που συνέβη σε μια πόλη της Σουηδίας πριν από είκοσι χρόνια. Εκεί λοιπόν, οι ένοικοι μετανάστες μιας πολυκατοικίας αποφάσισαν να καταστρέψουν ένα θεόρατο δέντρο που βρισκόταν στον κήπο, γιατί τους έκοβε το δορυφορικό σήμα της τηλεόρασης και κατ΄επέκταση την επαφή και ενημέρωση που είχαν με τις χώρες τους. Το πότιζαν καθημερινά με πετρέλαιο έως ότου το δέντρο ξεράθηκε. Όταν ενημερώθηκε η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου για την ύπαρξη του πλέον ξερού δένδρου και του είδους του, κατέφθασε αυθημερόν με ένα εκσκαφέα και ένα τεράστιο φορτηγό, που περιείχε ένα παντελώς όμοιο δέντρο με αυτό που επρόκειτο να εκριζωθεί. Το ξερό δέντρο απομακρύνθηκε και αντικαταστάθηκε αυτομάτως με το υγιές όμοιό του.
Όπως ήταν αναμενόμενο η εξιστόρηση του περιστατικού προκάλεσε άφθονο γέλιο, πικρό γέλιο. Από τη μια ήταν η ανάγκη των μεταναστών για επικοινωνία, το πάθημά τους και η καταδικαστέα πράξη τους που δεν απέδωσε καρπούς. Από την άλλη ήταν η ετοιμότητα των υπηρεσιών, η έμπρακτη εφαρμογή της προστασίας του περιβάλλοντος και της διατήρησης των χώρων πρασίνου, που μας υπενθύμισαν όλα αυτά, τα οποία για μας αποτελούν όνειρο θερινής νυκτός, καθώς κυβερνήσεις και Δημοτικές αρχές μπορεί να έχουν ως προμετωπίδα την προστασία του περιβάλλοντος και την απόδοση των Δημόσιων χώρων στους πολίτες, στην πράξη όμως ούτε μακρόπνοος σχεδιασμός υπάρχει, ούτε ενδιαφέρον προς τη διατήρηση και ανάδειξη της ιστορίας του τόπου, ούτε ευαισθησία για το περιβάλλον, ούτε φυσικά ενδιαφέρον προς την καλυτέρευση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Απόδειξη αυτού οι πρόχειρες αναθέσεις με κίνητρο την γρήγορη απορρόφηση κονδυλίων και στόχο την παράδοση των δημόσιων χώρων σε επίδοξους επενδυτές.
Δεκαετίες μετά, μετά από διεθνείς συμφωνίες και δεσμεύσεις, μετά από φιλόδοξους στόχους και σχέδια επί χάρτου περί πράσινης ανάπτυξης και πράσινων αλόγων, στην Κέρκυρα αναλωνόμαστε σε μια συζήτηση, γύρω από το Άλσος της Γαρίτσας, στο πόσα δέντρα θα κοπούν, αν είναι 35, 70, 100 ή 180 και όχι στο εάν θα διατηρηθούν ή θα αντικατασταθούν αστραπιαία, θα φροντιστούν, θα εμπλουτιστούν και θα αναδειχθούν οι υπάρχοντες χώροι πρασίνου ή στο πως θα ανευρεθούν νέοι που θα αποδοθούν στο λαό, αφενός για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του, αφετέρου δε, για να συμβάλλουν με το μικροκλίμα τους στις νέες κλιματολογικές συνθήκες.
Αυτό που γίνεται στην Κέρκυρα δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο, καθώς και σε άλλους Δήμους ακολουθείται η ίδια τακτική, με τις ίδιες επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον και στην αλλαγή φυσιογνωμίας των χώρων που “αναπλάθονται”, όσο και στην αλλαγή χρήσης από τους πολίτες.
Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η ανάπλαση της κεντρικής πλατείας Τρικάλων από το Δήμο Τρικκαίων, τον οποίο η κ. Δήμαρχος θεωρεί πρότυπο πρωτοπορίας και εφαρμογής ρηξικέλευθων εφαρμογών.
Η εν λόγω πλατεία, πνιγμένη στα ψηλά δέντρα με πυκνό φύλλωμα,, αποτελούσε για δεκαετίες υπόδειγμα δημόσιου χώρου παραδομένου στους πολίτες ως ο βασικός σταθμός ανάπαυσης των επισκεπτών της παραπλεύρως λαϊκής αγοράς, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας εξυπηρετούσε όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού ως τόπο συνάθροισης, επαφής, επικοινωνίας, ανταλλαγής απόψεων, αλλά και ανάπτυξης δραστηριοτήτων.
Όπως κι εδώ, έτσι κι εκεί, τα άρρωστα δέντρα (εκεί κυρίως πλατάνια και σφένδαμοι), που ποτέ κανείς δεν φρόντισε, κοπήκαν με την προοπτική να αντικατασταθούν. Ποτέ δεν αντικαταστάθηκαν, καθώς η κοπή τους συμπεριλήφθηκε στα σχέδια ανάπλασης της πλατείας. Μιας πλατείας όμως μονολειτουργικής, καθώς το αισθητικό μέρος υπερέχει των υπολοίπων, εκείνων δηλαδή που συνδέονται με το κατά πόσο ο χώρος και τα στοιχεία που τον συνθέτουν, προσκαλούν τους διερχόμενους και τους επισκέπτες στο να παραμείνουν σ’ αυτόν.
Στα χαρτιά, το αισθητικό μέρος καλύπτουν και τα σχέδια ανάπλασης του άλσους της Γαρίτσας καθώς αποκομμένα από το περιβάλλον που πρόκειται να εφαρμοστούν, παρουσιάζουν μια ωραία εικόνα. Μια εικόνα που δεν αφορά ωστόσο το άλσος.
Εδώ μιλάμε για ένα άλσος, που κάποτε υπήρξε η συνέχεια του βοτανικού κήπου της Μονής Αγίας Ιουστίνης και όλοι οι κάτοικοι της Κέρκυρας και όχι μόνο της Γαρίτσας αισθάνονται τυχεροί και υπερήφανοι για την ύπαρξή του.
Πρόκειται για τη μοναδική ίσως στη νησιωτική χώρα δεντροφυτεμένη έκταση, που αναπτύσσεται κατά μήκος ενός κόλπου, προσφέροντας εξαιρετική αισθητική στη συνολική θέα της ευρύτερης περιοχής. Μιας περιοχής που είναι ορατή και από τη θάλασσα και γι αυτό επιλέγεται ως σημείο αράγματος των κάθε λογής σκαφών το καλοκαίρι.
Πώς μπορεί αυτό το τοπίο αλληλεπίδρασης θάλασσας, δένδρων και παραδοσιακών κτισμάτων, που ξένοι και ντόπιοι καθημερινά αντικρίζουν και απαθανατίζουν στις φωτογραφίες να αλλοιωθεί με αλόγιστες παρεμβάσεις;
Λαμβάνοντας υπόψη τα όσα έχουν σχολιαστεί δημοσίως το τελευταίο χρόνο και παρατηρώντας τη μακέτα που οι τοπικές εφημερίδες έχουν δημοσιοποιήσει, αυτό που εξ αρχής γίνεται αντιληπτό, είναι ότι στην περιοχή του σημερινού Άλσους κυρίαρχο ρόλο προβλέπεται να έχουν οι κατασκευές και η εκτεταμένη λιθόστρωση του χώρου. Τα ψηλά δέντρα, κυρίως οι ευκάλυπτοι, που αποτελούσαν σήμα κατατεθέν της περιοχής, παύουν να υφίστανται και αντικαθίστανται από ανθοφόρα δενδρύλλια που δε προσφέρουν καμία σκιά. Όμως, η επιλογή της διέλευσης των πεζών μέσα από το άλσος και η παραμονή σ’αυτόν, ως διαδρομή περιπάτου, τόπος συνάντησης ή ανάπτυξης δραστηριοτήτων, γινόταν αφενός λόγω ακριβώς του πυκνού φυλλώματος, της σκιάς, της μη ορατής κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, της αίσθησης ηρεμίας, απομάκρυνσης και ασφάλειας, που πρόσφεραν τα ψηλά δέντρα και οι θάμνοι από τις δύο εκατέρωθεν πολυσύχναστες οδούς, αφετέρου δε, λόγω του μικροκλίματος της περιοχής που κατά την θερινή περίοδο συνέβαλε στην ανακούφιση από τις καυτές ακτίνες του ήλιου.
Πώς τελικά θα αποτιμηθεί θετικά ο σχεδιασμός ενός δημόσιου χώρου όταν αυτός δεν επιτελεί το ρόλο που έχει κληθεί να παίξει;
Πώς και πόσο αντιλαμβάνεται η Δήμαρχος και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου τη σημασία του όρου Άλσος;
Από παιδιά, μέσω των εγκύκλιων σπουδών, μάθαμε πως Άλσος είναι ένα μικρό τεχνητό δάσος. Έτσι ερμηνεύεται, τουλάχιστον ακόμα, στα λεξικά, έτσι χρησιμοποιείται καθημερινά για να χαρακτηρίσουμε τον πνεύμονα πρασίνου που βρίσκεται εντός οικιστικού ιστού.
Όταν το χώμα, η πυκνή φύτευση των δέντρων, το φύλλωμα και η σκιά που δημιουργούν, στοιχεία δηλαδή που στοιχειοθετούν την ύπαρξη του Άλσους, εκλείπουν ή περιορίζονται ως διακοσμητικά περιφερειακά στοιχεία ενός χώρου, τότε είναι προφανές ότι παύουμε να μιλάμε για Άλσος. Αναφερόμαστε σε κάτι διαφορετικό.
Η πολυσυζητημένη πίστα skate, που ασφαλώς κάπου πρέπει να γίνει προκειμένου να χρησιμοποιηθεί από τους λάτρεις του αθλήματος, γιατί πρέπει να κατασκευαστεί εντός του αλσυλλίου αλλοιώνοντας το χαρακτήρα του;
Γιατί στην ανάπλαση πρέπει να συμπεριληφθούν πρόσθετες κατασκευές που θα απειλήσουν την ακεραιότητα, την αναντικατάστατη περιβαλλοντική αξία, αλλά και τον σπουδαίο κοινωνικό ρόλο του άλσους; Αυτό τον κοινωνικό ρόλο, που προκύπτει από την ανάγκη καταφυγής σ’ αυτόν το δημόσιο χώρο, απ’ όσους ασφυκτιούν στα στενά πλαίσια του δικούς τους ιδιωτικού χώρου και δεν έχουν να πληρώσουν το αντίτιμο μιας αγοραίας αναψυχής;
Πόση σημασία έχει η επισήμανση όλων, περί κυριαρχίας της ατομικότητας και της αποξένωσης, όταν κυβέρνηση και Δημοτικές αρχές, μέσω απρόσωπων και ακατάλληλων δημόσιων χώρων δεν ενισχύουν τους δεσμούς, τις επαφές και τη επικοινωνία των πολιτών, παρά μόνο προσφέρουν αποκλειστικά έργα που υπογραμμίζουν την υπογραφή του αναθέτη ή του αρχιτέκτονα;
Πότε επιτέλους θα ληφθεί υπόψη η γνώμη των κατοίκων για το χαρακτήρα, τη μορφή, και τη λειτουργία ενός χώρου που προορίζεται για δική του χρήση;
Πότε θα πάψουν οι δηλώσεις και οι πράξεις των υπευθύνων να μας θυμίζουν άλλες εποχές;
Θυμίζουμε πως στη Θεσσαλία, όπως και σε όλη την επικράτεια, δημόσιοι χώροι θεωρούνται και τα μικρά αυτοφυή αλσύλλια, τα οποία κάποτε οι τσιφλικάδες αποψιλώνανε για να μη βρίσκουν καταφύγιο οι εργάτες γης, για να μη συζητούν, να μην ανταλλάσσουν απόψεις, να μην επαναστατούν. Την κοπή δέντρων στην ίδια περιοχή εφάρμοσε και η δικτατορία, με το πρόσχημα της τεμπελιάς των αγροτών στον ίσκιο τους!
Στη Σουηδία, στη χώρα που αναφερθήκαμε αρχικά, και αποτέλεσε για δεκαετίες από πολλούς η χώρα προοδευτικού παραδείσου και πολιτισμικής ανωτερότητας, (ασχέτως αν ίδιοι που τα υποστήριζαν ποτέ δε εφάρμοσαν τις όποιες ευαισθησίες εκείνη είχε επιδείξει) τώρα πλέον, περίοδο ανόδου της ακροδεξιάς, οι άνθρωποι που υπερασπίζονται το περιβάλλον γίνονται όλο και πιο ευάλωτοι, ενώ υφίστανται απειλές, διώξεις και εκστρατεία συκοφαντικής δυσφήμισης. Ελπίζουμε να μην αποτελέσει τώρα η Σουηδία μοντέλο μίμησης.
Ευχόμαστε τέλος, η Δημοτική Αρχή της πόλης μας να εισακούσει τις ενστάσεις και τις προτάσεις των κατοίκων για να μη παραδοθεί, όπως έχει επισημανθεί και από άλλους, ένα έργο που θα μείνει στην ιστορία ως το δεύτερο χειρότερο που έχει να επιδείξει αυτός ο τόπος. Το πρώτο στα νεότερα χρόνια είναι το Δημοτικό θέατρο που κατασκευάστηκε επί χούντας.
Πραγματικά είναι εντυπωσιακό και παράλληλα συγκινητικό το ενδιαφέρον έστω και ολιγάριθμων συνανθρώπων μας για την διατήρηση των δέντρων του άλσους Γαρίτσας Ανεμόμυλου ως έχουν, όμως επιβάλλεται να γίνουν κατά την ταπεινή και πάντα αναρμόδια γνώμη μου κάποιες απαραίτητες εξαιρέσεις σε δέντρα τα οποία είναι φυτεμένα επάνω στα πεζοδρόμια και αφ’ ενός εμποδίζουν πεζούς αμαξάκια, περπατούρες και αφ’ ετέρου από τις ανασηκωμένες από τα ριζώματα τους πλάκες κινδυνεύουν οι περιπατητές να κατέβουν στο οδόστρωμα μετά και τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα με ό,τι σημαίνει αυτό για τη σωματική τους ακεραιότητα… Δέντρα τα οποία είναι σάπια και πέφτουν οι κλώνοι τους! Εγώ πάντως δεν συνάντησα ευκαλύπτους καταδικασμένους σε κόψιμο!!!
Επ’ ευκαιρία της υπό ανέγερσης όντως οχλούσης πίστας πληροφορήθηκα πως τέθηκε θέμα απομάκρυνσης και του γηπέδου Μπάσκετ διότι ενοχλεί και αυτός ο θόρυβος!!!
Αποδεικνύεται εξ όλων αυτών πως είναι απολύτως απαραίτητη η πλήρης ησυχία μετά και την ανάπτυξη της εποχικής ενοικίασης των οικιών που γειτονεύουν με το υπό διαμόρφωση άλσος…
Αφυπνίστηκαν τα περιβαλλοντικά ενδιαφέροντα συμπατριωτών μας μετά από ύπνο δεκάδων ετών μέσα σ’ ένα άλσος της πλαστικούρας και του δάσους των τραπεζοκαθισμάτων, με ζωντανά περιττώματα χυμένα διαρκώς στο κόλπο της Γαρίτσας ακριβώς απέναντι από το σημείο του “Μπάσκετ” , με κάδους σκουπιδιών ξέχειλους από σάπια απορρίμματα εστιατορίων και ψησταριών… Από βουλωμένα φρεάτια που μεταβάλλουν το μπόργο σε Βενετία! Από σωρούς σκουπιδιών μέσα στο άλσος και πίσω από τα δέντρα μαζεμένα από τα λειτουργούντα καταστήματα που δεν κοπιάζουν για να τα απομακρύνουν στους δημοτικούς κάδους! Αυτά και πλείστα άλλα ξεφεύγουν των ενδιαφερόντων των περιβαλλοντολόγων γιατί δεν ενοχλούν τους στρατηγούς του κινήματος τα προς εποχική ενοικίαση διαμερίσματα τους. Αυτά προς το παρόν για να λέμε και καμιά αλήθεια για τους όψιμα στρατευμένους…