Εκτός από τις αγκαλιές μας έλειψαν και πολλά άλλα

Τώρα που τα φωτάκια έσβησαν και οι καλικάντζαροι έφυγαν, μπορούμε κάπως πιο ψύχραιμα να πούμε μερικά πράγματα για το χρόνο που διανύουμε, που τον υποδεχτήκαμε ως νέο, αλλά που δεν είναι παρά η συνέχεια του χθες.

Η πανδημία, το κύριο νέο βίωμα σχεδόν για όλον τον πλανήτη, ανέδειξε με έμφαση τις παθογένειες του κοινωνικού συστήματος που βιώνουμε. Φάνηκε πόσο λίγο έτοιμη είναι η κοινωνία μας να αντιμετωπίσει αποφασιστικά μεγάλες απειλές. Και δεν φταίει η επιστήμη για αυτό. Αυτή κατάφερε με παγκόσμια συνεργασία, που μόνο σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας είχαμε δει, να παραγάγει σε χρόνο ρεκόρ τα απαραίτητα εμβόλια και μάλιστα περισσότερα του ενός. Αυτή που φέρει την ευθύνη είναι η πολιτική ηγεσία, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Από τον Τραμπ, τον Μπολσονάρο, τον Τζόνσον, τους εμβληματικούς, δηλαδή, εκφραστές του ακραίου συντηρητικού λαϊκισμού, μέχρι τις πιο σοβαρές ηγεσίες της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, με όλες τις μεταξύ τους διαφορές, φάνηκε ότι το κέρδος μένει πάνω από τον άνθρωπο, κι ας διατυμπανίζουν το αντίθετο.
Αποκαλύφθηκε πόσο εγκληματική ήταν η αποδόμηση του κοινωνικού κράτους από το 1970 και μετά, πόσο θανατηφόρα ήταν σε όλη την «ανεπτυγμένη» δύση η σταδιακή παράδοση των συστημάτων υγείας στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στους νόμους της αγοράς, πόσο απρόθυμοι είναι όλοι αυτοί οι ηγέτες του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού να αναθεωρήσουν, έστω και την ώρα που μετράμε ενάμιση εκατομμύριο θανάτους, τις δικές τους ιδεολογικές παραδοχές και αγκυλώσεις: ότι οι νόμοι της αγοράς δεν είναι το εργαλείο που μπορεί να σώσει τον άνθρωπο από την καταστροφή και τη δυστυχία.

Στη χώρα μας είναι πια γενικά παραδεκτό, από όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, ότι η κυβέρνηση απέτυχε σε όλα τα πεδία στην αντιμετώπιση της πανδημίας από τον Ιούνιο και μετά. Όχι γιατί είναι ανίκανοι, γενικά, αλλά γιατί οι δικές τους ιδεολογικές αγκυλώσεις τους οδηγούν στην αποτυχία. Η αποφασιστική ενίσχυση του συστήματος υγείας για αυτούς ήταν «πεταμένα λεφτά», όπως και η ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης, των μέσων μαζικής μεταφοράς. Στο οικονομικό πεδίο, αποκαλύφθηκε η μεγάλη υποκρισία απέναντι στον μικρό επιχειρηματία και την μικρομεσαία επιχείρηση: τους φόρτωσαν με τα χρέη της επιστρεπτέας προκαταβολής, οδηγούν στο θάνατο το συντριπτικό ποσοστό των επαγγελματιών της εστίασης και του λιανεμπορίου, αφήνουν ολόκληρες κατηγορίες εργαζομένων (π.χ μουσικούς και καλλιτέχνες) να ζήσουν με ελάχιστη επιδότηση και δεκάδες χιλιάδες άλλους να ζουν με μεροκάματα ασιτίας και επιδόματα πείνας.

Έκαναν όμως και κάτι χειρότερο: εργαλειοποίησαν την πανδημία, την χρησιμοποίησαν ως ευκαιρία σε πολλά επίπεδα: από το να πριμοδοτήσουν τα μεγάλα συγκροτήματα της ενημέρωσης και τους φιλικά προσκείμενους επιχειρηματίες, μέχρι να στήσουν αστυνομικό κράτος, με πρακτικές που θυμίζουν μαύρες εποχές, στο όνομα της προστασίας από την πανδημία. Αν συνυπολογίσει κανείς την πλήρη αποδυνάμωση της δημοκρατικής λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και τη μετατροπή της πολιτικής ζωής σε lifestyle show, συμπληρώνει το παζλ του νέου κράτους της δεξιάς: λιτότητα, αυταρχισμός, λαϊκισμός,

Η απάντηση σε όλα αυτά είναι δύσκολη μέσα σε συνθήκες εγκλεισμού και πλήρους ελέγχου της ενημέρωσης σε εθνικό επίπεδο. Παρόλα αυτά είναι πια εμφανές ότι έχει έρθει η ώρα για το επόμενο στάδιο δράσης, πέρα από την αυστηρή κριτική για τα πεπραγμένα αυτής της κυβέρνησης: τη συγκρότηση ενός νέου πλειοψηφικού ρεύματος στην κοινωνία, στο οποίο θα συναντηθούν ξανά οι αριστερές και κεντροαριστερές δυνάμεις, αυτές που δεν προσκύνησαν τον νεοφιλελευθερισμό, οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής οικολογίας και του φεμινισμού, οργανώσεις και φορείς των κοινωνικών κινημάτων και της νεολαίας, δημοκράτες και προοδευτικοί φιλελεύθεροι. Κι αυτό πρέπει να γίνει μέσα από προγραμματικές συγκλίσεις και επεξεργασίες που θα επαναφέρουν στο προσκήνιο τα συμφέροντα και τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας απέναντι σε αυτά του κεφαλαίου, την προστασία του περιβάλλοντος απέναντι στις λογικές της «ανάπτυξης», τα δημοκρατικά δικαιώματα όλων έναντι της κοινωνίας και της εξουσίας, την θεσμική εξυγίανση του κράτους, την ισότητα ευκαιριών στη μόρφωση, την αλληλεγγύη ως σταθερή και μόνιμη ανθρώπινη αξία. Ένα πλειοψηφικό ρεύμα που θα πατάει γερά στις βασικές και αναλλοίωτες αξίες κάθε προόδου. Αυτές που η σημερινή κυβέρνηση έχει ποδοπατήσει. Η εκκίνηση έχει δοθεί και η προγραμματική συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ τον ερχόμενο Απρίλιο μπορεί να είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων σε αυτόν τον ανοιχτό και δημοκρατικό διάλογο. Οι ώρες που περνάμε είναι κρίσιμες και ο χρόνος δεν περισσεύει, όπως και να τον μετράει κανείς.

*εκπαιδευτικός, τ. πρόεδρος Περιφ. Συμβουλίου της Π.Ι.Ν.