Οι υπερεξουσίες των διευθυντών των σχολικών μονάδων και η προοπτική για ένα δημοκρατικό, σύγχρονο σχολείο

Με αφορμή το νέο Νομοσχέδιο του ΥΠΑΙΘ θα ήθελα να διατυπώσω μερικές σκέψεις.

Πραγματικά θα μπορούσε να γράψει κανείς δεκάδες σελίδες σχολιάζοντας το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας το οποίο πρόσφατα δόθηκε στο δημόσιο διάλογο στο  opengov.gr και αυτό γιατί είναι ένα νομοσχέδιο που φέρνει τεράστιες αλλαγές στη δομή της διοίκησης στην εκπαίδευση με επεκτάσεις στη λειτουργία των σχολείων, στις εργασιακές συνθήκες των εκπαιδευτικών αλλά και στις εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές πρακτικές μέσα στη σχολική τάξη με αντίκτυπο φυσικά στους μαθητές και τις μαθήτριες.

Θα σταθώ μόνο σε ένα σημείο του νομοσχεδίου που το θεωρώ σήμα κατατεθέν της νέας φιλοσοφίας και του νέου τρόπου σκέψης που προσπαθεί να καθιερωθεί από την κυβέρνηση μέσα από αυτό.

Οι αλλαγές που εισάγει στις νέες αρμοδιότητες του διευθυντή της σχολικής μονάδας αποτελούν δείγματα γραφής για το τι επιδιώκει πραγματικά μέσα από το συγκεκριμένο νομοσχέδιο το Υπουργείο παιδείας. Επιγραμματικά θα αναφέρω τι προβλέπεται.

Το σύνολο των αρμοδιοτήτων που αποκτά ο διευθυντής της σχολικής μονάδας με βάση το νομοσχέδιο θα λέγαμε ότι του προσδίδουν το χαρακτήρα ενός παντοδύναμου διευθυντή που μπορεί να αποφασίζει για όλους και για όλα.  α) αποφασίζει ποιος θα γίνει μέντορας, νέος θεσμός στη σχολική πραγματικότητα που θα επηρεάσει σίγουρα θετικά και αρνητικά τη λειτουργία του Συλλόγου Διδασκόντων β) ορίζει ποιοι εκπαιδευτικοί θα γίνουν ενδοσχολικοί συντονιστές, ένας ακόμη νέος θεσμός στο σχολείο που θα επηρεάσει άμεσα και έμμεσα τις εκπαιδευτικές δράσεις μέσα, το παιδαγωγικό κλίμα αλλά και τις σχέσεις των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας, γ) ο διευθυντής θα μπορεί να προχωρήσει ακόμα και μόνος του, εάν ο Σύλλογος Διδασκόντων δεν το κάνει για οποιονδήποτε λόγο, σε κατανομή των μαθητών στις τάξεις, δ) μπορεί ακόμη να αποφασίσει την κατανομή των τμημάτων στους εκπαιδευτικούς, ε) του δίνεται η δυνατότητα να αποφασίζει για ενδοσχολικές επιμορφώσεις εκτός ωραρίου εργασίας, τουλάχιστον 15 ωρών το έτος, που ενώ η συμμετοχή των εκπαιδευτικών είναι προαιρετική, μετατρέπεται έμμεσα σε υποχρεωτική αφού αυτές οι επιμορφώσεις  θα συνυπολογίζονται στην ατομική τους αξιολόγηση, στ) θα έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για συνεργασία του σχολείου με τρίτους φορείς, ζ) θα μπορεί και ίσως θα επιβάλλεται σε μερικές περιπτώσεις να προχωρά σε κινήσεις για την ανεύρεση προσφορών για την παραχώρηση των χώρων του σχολείου.

Με λίγα λόγια ο διευθυντής της σχολικής μονάδας παίρνει όλες τις αποφάσεις για τη λειτουργίας του σχολείου, μετατρέποντας το Σύλλογο Διδασκόντων σε ένα εκτελεστικό όργανο χωρίς ουσιαστικό λόγο και παρέμβαση στην εκπαιδευτική πραγματικότητα του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου από μέλη ενός επιστημονικού και κυρίαρχου οργάνου διοίκησης και διαχείρισης της σχολικής ζωής μετατρέπονται σε όργανα εκτέλεσης των αποφάσεων του διευθυντή και μάλιστα άμεσα ελεγχόμενα και αξιολογούμενα.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο λοιπόν έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις διακηρυγμένες προθέσεις της κυβέρνησης για ένα σύγχρονο, ανοιχτό στην κοινωνία και δημοκρατικό σχολείο. Η συγκέντρωση αρμοδιοτήτων και αποφάσεων σε ένα πρόσωπο κάθε άλλο παρά σε ένα δημοκρατικό και ευέλικτο σχολείο παραπέμπει. Η αναντιστοιχία θεωρίας και πράξης αυτής της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι εμφανής ακόμη και σε αυτά τα πρόσφατα πολυδιαφημισμένα σεμινάρια δεξιοτήτων που διεξάγονται αυτή την περίοδο και σύμφωνα με το υπουργείο παιδείας συμμετέχουν 42.000 εκπαιδευτικοί. Οι περισσότερες εισηγήσεις σε αυτά τα επιμορφωτικά προγράμματα κάνουν λόγο για το πώς θα δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο και δημοκρατικό σχολείο, γεγονός που δεν αποτυπώνεται στο νέο νομοσχέδιο.

Με τα συγκεκριμένα άρθρα του νομοσχεδίου που αναφέρονται στις αρμοδιότητες των διευθυντών αντιμετωπίζεται η διοίκηση σε ένα σχολείο ως ενός ανδρός αρχή λες και πρόκειται για μια ιδιωτική επιχείρηση της δεκαετίας του 60 και αγνοούνται όλες εκείνες οι σύγχρονες θεωρίες, έρευνες και επιστημονικές απόψεις που μιλούν και τεκμηριώνουν την άποψη για τον διευθυντή – ηγέτη που θα μπορεί να εμπνέει, να υποστηρίζει, να αξιοποιεί, να συνεργάζεται, να ωθεί τους εκπαιδευτικούς του σχολείου στο να παίρνουν πρωτοβουλίες, για έναν διευθυντή με όραμα, με δημοκρατικές ευαισθησίες και αρχές.

Τα καίρια ερωτήματα που τίθενται λοιπόν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή είναι αν με αυτές τις αλλαγές οικοδομείται ένα σχολείο σύγχρονο, δημοκρατικό, προοδευτικό, αν η εκπαίδευση θα βελτιωθεί, θα γίνει πιο εποικοδομητική, πιο ελκυστική για τα παιδιά, πιο αποτελεσματική πιο ουσιαστική. Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στην Ιστορία της εκπαίδευσης οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα μάλλον αρνητικές προκύπτουν.