Ήταν όντως ο Καποδίστριας δικτάτορας;

Η αναφορά στο “Ελλάδα 2021” πως ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν δικτάτορας και ότι θεωρούσε τα πρώτα δημοκρατικά και φιλελεύθερα συντάγματα “ξυράφι στα χέρια μικρού παιδιού” έχει ξεσηκώσει σάλο.
Ένας σάλος όμως, ο οποίος μπορεί να δικαιολογείται συναισθηματικά , όμως η ιστορική πραγματικότητα καταδεικνύει πως πράγματι υπήρχαν στοιχεία αυταρχικής διακυβέρνησης στην καποδιστριακή περίοδο, τα οποία όμως ήταν απολύτως απαραίτητα και υπό οιανδήποτε ερμηνεία αναγκαία.

Εάν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι και σωστοί εξ απόψεως Μεθοδολογίας της Ιστοριας, επιβάλλεται να δεχθούμε πως , κάθε χαρακτηρισμός θα πρέπει να εντάσσεται στο ιστορικό γίγνεσθαι της κρίσιμης εποχής αναφοράς , και όχι βέβαια να κρίνονται τα ιστορικά πρόσωπα και οι πράξεις τους με βάση κριτήρια και αντιλήψεις μεταγενεστερα της εποχής που έδρασαν.

Με μια τέτοια άδικη και μεθοδολογικά εσφαλμένη προσέγγιση της Ιστορίας, το πολίτευμα της Αθήνας των κλασσικών χρόνων δεν ήταν δημοκρατικό και ο Περικλης ήταν διαβόητος δικτάτορας.
Απ´ την άλλη, υπάρχει και το εγγενές πρόβλημα των Νεοελλήνων, όπως πολύ εύστοχα περιέγραψε ο αείμνηστος Βασίλης Ραφαηλίδης : “Εμείς οι Νεοέλληνες το παίζουμε δημοκράτες γεννημένοι – γιαυτό δε γίναμε ποτέ. Διότι δεν αρκεί, βέβαια, να είσαι Έλληνας για να κληρονομήσεις απ’ τους αρχαίους το πνεύμα και το νόημα της δημοκρατίας”.

Ας θυμηθούμε λοιπόν τι ακριβώς κλήθηκε να κυβερνήσει ο Ιωάννης Καποδίστριας το 1828.
Ένα λαό δίχως στιβαρή εθνική συνείδηση, ο οποίος ξεχώριζε από τις υπάρχουσες μειονότητες χάριν στο θρησκευτικό Ορθόδοξο φρόνημά του, χωρίς την παραμικρή διοικητική οργάνωση, χωρίς συνείδηση κάποιας κοινωνικής ταξικής διάκρισης, χωρίς οποιοδήποτε από τα βασικά προαπαιτούμενα , ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στην ιδιότητα του Πολίτη και όχι σε αυτήν του δουλοπάροικου.στην οποία επί αιώνες είχε εθιστεί με ό,τι αυτό συνεπαγόταν.

Αν θέλουμε να είμαστε έντιμοι, ο Γραικός ήταν πρωτίστως δουλοπάροικος στον κοτζαμπάση και δευτερεύοντως σκλάβος στον Οθωμανό. Αυτή η καταθλιπτική σε όλα τα επίπεδα σχέση δουλοπάροικου- κοτζαμπάση δεν ανετράπη από τη συμμετοχή του στην Επανάσταση. Η ιδιότητα του πολεμιστή-απελευθερωτή, ουδέν προσέδωσε στο ρακένδυτο , οποιασδήποτε ατομικοκοινωνικοπολιτικής κουλτούρας , Γραικό.

Η ψήφιση του Συντάγματος της Τροιζήνας, σίγουρα πρωτοπόρου για την εποχή του, έμοιαζε σαν να έδινες σε έναν αγράμματο ηλικιωμένο να σου φτιάξει υπολογιστικά φύλλα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Ο ρομαντισμός είναι υπέροχος στις Λέσχες Συζήτησης, όμως η διακυβέρνηση απαιτεί κυνισμό για να έχει πιθανότητες επιτυχίας. Ο Καποδίστριας ανέστειλε την ισχύ του Συντάγματος της Τροιζήνας και της Βουλής και δημιούργησε το συμβουλευτικό Πανελλήνιον, διότι ήταν απολύτως απαραίτητο να δομηθεί πρώτα μια θεσμική, κοινωνική και κρατική υπόσταση επί της οποίας θα ήταν δυνατή η οικοδόμηση όλων όσων υποδεικνύει ένας συνταγματικός χάρτης, ο οποίος βεβαίως προϋποθέτει στοιχειωδώς πολίτες.
Ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα στη μετεπαναστατική κοινωνία θα αποτελούσε όπλο στα χέρια εκείνων που επιθυμούσαν να εξακολουθήσουν να διαφεντεύουν τους Γραικούς χωρίς απλά το βάρος της Οθωμανικής δεκάτης.

Ίσως λησμονείται ότι τα Συνταγματα, τα οποία καθιερώνουν μεταξύ άλλων τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, πουθενά στο κόσμο δε χαρίστηκαν ούτε απονεμήθηκαν. Αντιθέτως, ήταν αποτελέσματα μακρών και αιματηρών κοινωνικών αγώνων, οι οποίοι δικαιώθηκαν και τη δικαίωσή τους αποτύπωσαν τα Συντάγματα. Υπήρξε δηλαδή η πνευματική, οικονομική και κοινωνική ωριμότητα για να εφαρμοστούν και να λειτουργήσουν. Αλήθεια . υπήρχε τέτοιο πρόπλασμα στην μετεπαναστατική Ελλάδα;
Αν δούμε προσεκτικά όλα τα μέτρα που έλαβε ο Ιωάννης Καποδίστριας , θα γίνει αντιληπτό ότι , επεδίωξε να θέσει τις βάσεις ώστε να μπορεί επ´ αυτών να θεμελιωθεί ένα σύγχρονο, και όχι μόνο για τα δεδομένα της εποχής, κράτος, το οποίο θα λειτουργούσε ως μήτρα που θα εκκόλαπτε πολίτες. Στοιχείο απαραίτητο και θεμελιώδες μιας δημοκρατικής πολιτείας.

Άλλη λύση δεν υπήρχε. Ο Καποδίστριας επέλεξε να μετατρέψει τον απελευθερωμένο από τον οθωμανικό ζυγό δουλοπάροικο σε κοινωνική και πολιτική οντότητα. Και για να το πετύχει , έπρεπε οπωσδήποτε να αποκλείσει την επιρροή αυτών που τον ήθελαν δουλοπάροικο. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας με όρους κοινωνικοπολιτικούς , ήταν όπλο στα χέρια της παλαιάς τάξης πραγμάτων της προεπαναστατικής περιόδου και όχι το όχημα για την ουσιαστική αλλαγή που πολύ ορθά πρέσβευε ο Κυβερνήτης.
Ο χαρακτηρισμός ,λοιπόν , του Καποδίστρια ως δικτάτορα είναι άδικος και ιστορικά εσφαλμένος. Νομίζω πως θα ήταν ορθό να ισχυρισθούμε ότι οι πράξεις του Καποδίστρια ήταν απαραίτητες για να μάθει ο δουλοπάροικος την Δημοκρατία και να αποδεικνύεται αντάξιος αυτής.