Το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ, η αρχή μιας νέας αντίληψης για τα εκπαιδευτικά προγράμματα

Δημόσια συζήτηση στο ΥΠΠΟΑ

Αναδρομή στο παρελθόν με συγκινητικές στιγμές από το «Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ» και γόνιμη ανταλλαγή προτάσεων για την εξέλιξη της σχέσης εκπαίδευσης-πολιτισμού, κυριάρχησαν στη δημόσια συζήτηση που έγινε την Τρίτη, 9 Απριλίου 2019, στο Αμφιθέατρο του ΥΠΠΟΑ.
Η συνάντηση εντάσσεται στις εκδηλώσεις «25 χρόνια μετά, Μελίνα σε θυμόμαστε» και ήταν αφιερωμένη στην, πρωτοποριακή για την εποχή του, συνεργασία των υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού, που έφερε την εκπαιδευτική κοινότητα και τους μαθητές κοντά στην πολιτιστική μας κληρονομιά και στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό.
«Σήμερα ξέρουμε ότι ο πολιτισμός είναι νομάδας» είπε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνη Ζορμπά. «Μπορεί να βρίσκεται στην αυλή ενός σχολείου, στην αίθουσα ενός θεάτρου, σ΄ένα μουσείο, στην καθημερινή συμπεριφορά, στη στάση ζωής μας». Η κ. Ζορμπά τόνισε ότι το κατ εξοχήν πρωτοποριακό χαρακτηριστικό στο «Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ» ήταν «ότι ενέταξε τον πολιτισμό στην καθημερινότητα των παιδιών και ότι συνδύασε την έρευνα με το συναίσθημα και το παιχνίδι». Με δεδομένη πια την εμπειρία από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που κατοχύρωσαν τη βιωματικότητα, τη συμμετοχικότητα και τον πλουραλισμό στα σχολεία, η κ. Ζορμπά αναφέρθηκε στα επόμενα βήματα για την εμβάθυνση της σχέσης των παιδιών και των νέων με τον πολιτισμό, την απάλειψη των διακρίσεων και την αλληλεγγύη στη διαφορετικότητα, η οποία να μην είναι μια λέξη κενή περιεχομένου».
Ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός θυμήθηκε το γαλλικό παράδειγμα εισαγωγής του πολιτισμού στα σχολεία και το πώς η Μελίνα Μερκούρη σχεδίαζε τα πρώτα βήματα του προγράμματος. Σκοπός ήταν, είπε ο κ. Κουρουπός «το παιδί μεγαλώνοντας να έχει αποκτήσει μια στοιχειώδη γεύση του πολιτισμού και ως πολίτης να έχει κερδίσει μια ευγένεια στη συμπεριφορά του για να συνυπάρξει με τους άλλους».
Ο Νίκος Παΐζης, Ερευνητής, Επιστημονικός Σύμβουλος του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ, που έζησε τη γέννηση και την εξέλιξη του Προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ, σημείωσε τρεις σημαντικές καινοτομίες που έφερε στην εποχή του: «Τη συνεργασία για πρώτη φορά, και σε ισότιμη βάση, των υπουργείων Πολιτισμού και Παιδείας, τη διάρκεια μέσα στα χρόνια του προγράμματος και τη γνωριμία των μαθητών όχι μόνο με την πολιτιστική μας κληρονομιά αλλά και με όλα είδη του σύγχρονου πολιτισμού». Υπογράμμισε επίσης πόσο σημαντικό ήταν ότι η σχέση με τον πολιτισμό δεν εμφανίσθηκε στους μαθητές σαν κάποιο σχολικό μάθημα αλλά με τη συνεργασία των μουσειο-παιδαγωγών και των καλλιτεχνών σαν ένα παραμύθι, στο οποίο συμμετείχαν με ενθουσιασμό. Για το μέλλον του θεσμού, ο κ. Παΐζης πιστεύει ότι το πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ μπορεί να βοηθήσει στο επόμενο βήμα, σε μια μεταρρύθμιση του περιεχομένου της εκπαίδευσης, που θα χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας και θα περιλαμβάνει τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Η Ανδρομάχη Κατσελάκη, Προϊσταμένη Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας του ΥΠΠΟΑ, αναφέρθηκε στο πρόγραμμα «blog your heritage», με την προτροπή «unblock the paste, share your heritage, ένα πρόγραμμα δημιουργίας προσωπικών ιστολογίων από μαθητές σχολείων από όλη την Ελλάδα, που ολοκληρώνεται σε λίγες μέρες. «Επισκεφτήκαμε σχολεία σε όλη την Ελλάδα, μιλήσαμε μέσω skype» και σε λίγες μέρες θα επιβραβεύσουμε τις προσπάθειές τους» είπε η κ. Κατσελάκη, σημειώνοντας: «Το ζητούμενο ήταν όχι μόνο να γνωρίσουν τα παιδιά αλλά να δημιουργήσουν δικό τους πολιτισμό, να εκφραστούν με όλα τα μέσα που έχουν, με την γραφή, τη φωτογραφία, τα βίντεο, animation, κλπ. Και τα αποτελέσματα δείχνουν πόσο δημιουργικά και με φαντασία λειτούργησαν».
Η Ξένια Καλογεροπούλου θυμήθηκε το ξεκίνημα του Προγράμματος και τα συναισθήματα δασκάλων και μαθητών όταν για πρώτη φορά ο «Οδυσσεβάχ» παίχθηκε σε σχολική αίθουσα. «Υπήρξε ένας απίστευτος ενθουσιασμός και συμμετοχή από τα παιδιά αλλά η αξιοποίηση αυτού του προγράμματος βασιζόταν στο πώς αντιδρούσαν οι δάσκαλοι. Αν θέλουμε να περάσουμε τον πολιτισμό στα σχολεία πρέπει να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτές, ήταν ένα από τα μηνύματα που πήραμε τότε».
Η ζωγράφος και παιδαγωγός Ελένη Μωραΐτη τόνισε ότι «η Τέχνη στα σχολεία δεν είναι για την ψυχή μας αλλά γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ζήσουμε καλύτερα τη ζωή μας. Το Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ, μέσα από διάφορες πειραματικές διδασκαλίες, για τις οποίες συζητούσαμε, διαφωνούσαμε και καταλήγαμε στο τέλος σε προτάσεις, ανέδειξε το σχολείο σε χώρο καλλιέργειας. Το βασικό ερώτημα ήταν το “πώς θα κάνουμε έναν άνθρωπο καλλιεργημένο”. Κι αυτό ζητάει και σήμερα απαντήσεις».
Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων του ΥΠΠΟΑ, Στέλλα Χρυσουλάκη, αναφέρθηκε στη συμμετοχή των Εφορειών για να προσεγγίσουν τα παιδιά τον κόσμο της αρχαιότητας. Θυμήθηκε την αρχή του Προγράμματος Μελίνα και «την πρωτόγνωρη κατάσταση να ανοίγουν οι πόρτες των Εφορειών Αρχαιοτήτων, να σπάει η καχυποψία και να ξεκινάει ένας διάλογος για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Μια υπόθεση στην οποία συμμετείχαν με μεγάλο ενδιαφέρον δάσκαλοι και καθηγητές και έφερε με τα χρόνια την ανάγκη για θέσεις μουσειολόγων και μουσειο-παιδαγωγών».
Ο δάσκαλος χορού και χορογράφος Γιάννης Γιαπλές ανέφερε ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν τα στερεότυπα – και των άλλων και τα δικά μας. Προσπαθήσαμε να περάσουμε την ιδέα στα παιδιά ότι ο χορός δεν είναι τεχνική αλλά ανάγκη έκφρασης. Κι αυτό μέσα από απλά κινητικά παιχνίδια, για να αναδυθεί η ευφυία του σώματος, που παίζαμε όλοι μαζί, δάσκαλοι και μαθητές».