Η Κέρκυρα μέσα στο χρόνο…

Το Corfu Magazine πραγματοποίησε ένα όμορφο ταξίδι μέσα στο χρόνο παρουσιάζοντας γνωστές και άγνωστες ιστορίες σημείων της Κέρκυρας που όλοι μας έχουμε επισκεφθεί…

ΠΕΝΤΟΦΑΝΑΡΟ
Απέναντι από τη νότια πλευρά του Λιστόν και στο σημείο που χωρίζει την Κάτω Πλατεία, στο κέντρο μιας πλακόστρωτης τοξοειδούς νησίδας, βρίσκεται ένας σιδερένιος στύλος που στην κορυφή του παρατηρούμε περιμετρικά πέντε φωτιστικές λυχνίες. Σε μια απόσταση περίπου 15μ. νότια από το στύλο αυτό και στο μέρος που αρχίζει να στενεύει η οδός Καποδιστρίου, υπήρχε ένα φανάρι που λειτουργούσε με φωταέριο (γκάζι) από τα τέλη του 19ου αιώνα για να φωτίζει την ευρύτερη περιοχή. Αυτού του είδους τα φανάρια υπήρχαν σε πολλά σημεία της πόλης. Από το 1938 που ιδρύθηκαν οι ΗΕΚ (Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Κέρκυρας), οι οποίες εκμεταλλεύονταν το προνόμιο του ηλεκτροφωτισμού της πόλης και των περιχώρων, με κύριους μετόχους το Δήμο και το Λιμενικό Ταμείο. Τότε αντικαταστάθηκε και η λειτουργία του φαναριού αυτού με ηλεκτρικό ρεύμα αλλά τοποθετήθηκαν επίσης κι άλλες λυχνίες ώστε να λειτουργεί ένας στύλος με πέντε φανάρια, στη θέση περίπου που βρίσκεται ο τωρινός. Οι κάτοικοι της πόλης ονόμασαν τη θέση αυτή Πεντοφάναρο από τα ισάριθμα φανάρια. Ύστερα από αρκετό διάστημα, ο στύλος με τα πέντε φανάρια αντικαταστήθηκε με έναν άλλο με τρία φανάρια, όταν όμως το 1994 έγινε στην Κέρκυρα η Σύνοδος Κορυφής επανήλθαν τα πέντε. Πρόκειται για ένα σημείο συνάντησης για όλους τους Κερκυραίους πριν τη βραδινή τους έξοδο και όχι μόνο, ακριβώς πριν την αρχή του Λιστόν.

ΝΑΥΤΙΛΟΣ
Στο τέλος του παραλιακού πεζοδρομίου επί της Λεωφόρου Δημοκρατίας, στην περιοχή του Ανεμόμυλου συναντάμε την γνωστή καφετέρια, “Ναυτίλος”. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄60 στο χώρο αυτό, στεγαζόταν το λιμενικό φυλάκιο του Ανεμoμύλου. Όταν σταμάτησε να λειτουργεί, το κτήριο αυτό παρέμεινε για αρκετά χρόνια ανεκμετάλλευτο. Η τότε Λιμενική Επιτροπή αποφασίζει προς όφελος του Λιμενικού Ταμείου και την εξυπηρέτηση της περιοχής αυτής να προκηρύξει το 1971 για τ΄ αναφερόμενο οίκημα πλειοδοτική δημοπρασία για την ανάδειξη μισθωτού με σκοπό τη λειτουργία καφενείου Β ή Γ κατηγορίας για μια πενταετία και με ποσό εκκίνησης 500 δραχμές μηνιαίως. Ο Βασίλειος Παπαδάτος ήταν ο πρώτος μισθωτής, ενώ τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν άλλοι. Όσον αφορά την ονομασία “Ναυτίλος”, η οποία έχει αρκετές παρεμφερείς έννοιες σχετιζόμενες με τη θάλασσα, δόθηκε εξαιτίας της θέσης της καφετέριας που βρίσκεται πλάι στη θάλασσα.

ΜΠΟΣΚΕΤΟ
Το Μποσκέτο που στα Ιταλικά σημαίνει μικρό άλσος, βρίσκεται στην είσοδο του Παλαιού Φρουρίου. Είναι… “πνιγμένο” στα φυτά και τα λουλούδια, περιέχει προτομές και αγάλματα συγγραφέων και Φιλελλήνων που έζησαν στο νησί, δύο μικρές στέρνες που παλαιότερα είχαν χρυσόψαρα, πέτρινα περίπτερα για ξεκούραση και παιδική χαρά για τα παιδιά. Ο κήπος με τα λουλούδια και τα φυτά έχει παραλληλόγραμμο σχήμα και είναι σχεδιασμένος με συμμετρία που παραπέμπει σε Αναγεννησιακό Ιταλικό κήπο. Το Μποσκέτο έχει δύο εισόδους, την κεντρική επί της οδού Αγωνιστών Πολυτεχνείου και μία μικρότερη στην αριστερή πλευρά του, δίπλα από το Ναό της Παναγίας Μανδρακίνας. Μπαίνοντας από την κεντρική είσοδο αντικρίζει κανείς τον ανδριάντα του Γκίλφορδ (1766-1827), του Άγγλου Φιλέλληνα που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Κέρκυρα. Επίσης, δεξιά υπάρχει η προτομή του ηρωικού πατριώτη και ποιητή Λορέντζου Μαβίλη (1860-1912), ενώ αριστερά του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923), ενός από τους σημαντικότερους διηγηματογράφους της νεότερης Ελλάδας. Στο κέντρο του κήπου βρίσκονται δύο εντυπωσιακά μαρμάρινα ημικυκλικά κιόσκια, το ένα απέναντι στ΄ άλλο, που διακοσμούνται περιμετρικά με κιονοστοιχία η οποία αποτελείται από 8 κιονίσκους ιονικού ρυθμού. Στις 25 Σεπτέμβρη 2006 στο χώρο αυτό τοποθετήθηκε αναμνηστική πλακέτα με τη νέα του ονομασία ΜΠΟΣΚΕΤΟ DURRELL, προς τιμή των δύο Άγγλων αδελφών συγγραφέων LAWRENCE & GERALD που διέμεναν στην Κέρκυρα την περίοδο 1935-1939 και οι οποίοι με τη σειρά τους έκαναν το νησί μας γνωστό παγκοσμίως.

ΜΠΟΜΠΑ
Εκεί που τελειώνει η οδός Γεωργίου Θεοτόκη, στην πλατεία Σαρόκου βρίσκεται πάνω σε μια ξύλινη βάση ένα παλιό βενετσιάνικο πυροβόλο όπλο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα είδος κανονιού που ονομάζεται “μπομπάρδα” από το ιταλικό bombarda, από το οποίο πήραν με τη σειρά τους και οι πυροβολητές την εποχή εκείνη την ονομασία μπομπαρδιέρηδες. Το 1330 για τη διεξαγωγή του πολέμου εισήχθησαν τα πυροβόλα, όταν ο Γερμανός μοναχός Βαρθόλδος Σβάρτς επινόησε τη χρήση πυρίτιδας και για το σκοπό αυτό. Αξίζει να σημειωθεί πως στο πάνω μέρος της μπομπάρδας αντικρίζει κανείς με λατινική αρίθμηση τη χρονολογία MDCLXXXIV (1684). Το στόμιο της κάνης έχει διάμετρο 0,46 μ., εκεί τοποθετούσαν τα σφαιρικά βλήματα για να γεμίσουν το πυροβόλο, ενώ το μήκος της είναι 1,55 μ. Στην πίσω μεριά υπάρχει μια μικρή οπή 18 χιλιοστών από την οποία γινόταν με βραδύκαυστο φυτίλι η ανάφλεξη της εκρηκτικής ύλης για να εκπυρσοκροτήσει τ΄όπλο. Επιπλέον στο ίδιο σημείο υπάρχει μια τοξοειδής λαβή η οποία χρησίμευε για τη μετακίνηση ή μεταφορά του πυροβόλου, ενώ δεξιά κι αριστερά παρατηρούμε δύο κυλινδρικά πτερύγια ώστε να έχει σταθερότητα κατά την εκπυρσοκρότηση η μπομπάρδα. Οι κάτοικοι ονόμασαν το πυροβόλο αυτό Μπόμπα, λέξη που καθιερώθηκε στη γνωστή αυτή θέση και ως τοπωνύμιο. Η λέξη μπόμπα (ιταλικά bomba) έχει και την έννοια του βλήματος μ΄εκρηκτική ύλη, γι΄αυτό κατά τη διάρκεια του ΄Β Παγκοσμίου Πολέμου ήταν συνηθισμένες οι φράσεις… “έπεσαν πολλές μπόμπες”, “σκοτώθηκαν από τις μπόμπες”. Δύο ίδιες μπομπάρδες παρατηρούμε δεξιά κι αριστερά στην είσοδο του Παλαιού Φρουρίου οι οποίες φέρουν και αυτές την ίδια χρονολογία, 1684.

ΜΟΥΡΑΓΙΑ
Τα Μουράγια είναι μία από τις ομορφότερες τοποθεσίες της Παλιάς Πόλης, το πρώτο σημείο που φαίνεται μόλις το ferry boat στρίψει από το Παλιό Φρούριο. Η οδός Αρσενίου στα Μουράγια ξεκινά από τα Ανάκτορα και “πατώντας” πάνω στα παραλιακά τείχη κατεβαίνει μέχρι το παλιό λιμάνι. Το 1577 ξεκίνησε η περιτείχιση από τους Ενετούς και το 1588 τελείωσε υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Ferrante Vitelli, ο οποίος συνέταξε ένα μεγαλοφυές σχέδιο περιμετρικής οχύρωσης, που περίκλειε μέσα και τις 24 συνοικίες με τους 8.000 κατοίκους της. Η περίμετρος των τειχών σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα ήταν η εξής, ξεκινούσε από το Ακταίον, περνούσε από τις εγκαταστάσεις του Ν.Α.Ο.Κ., σχημάτιζε την πύλη Πόρτα Ρεμούντα, συνέχιζε προς το κινηματοθέατρο Φοίνικας και από εκεί με γωνία προχωρούσε προς το Γυμναστήριο και κατέληγε στη συμβολή των οδών Ευγενίου Βουλγάρεως- Γεωργίου Θεοτόκη και Βελισσαρίου, που σχηματιζόταν μια δεύτερη πύλη, η Πόρτα Ριάλα. Από εκεί συνέχιζε μέχρι τη θάλασσα κοντά στο Νέο Φρούριο, προχωρούσε στο κτήριο της Αγροτικής Τράπεζας, όπου και η τρίτη πύλη, η Πύλη της Σπηλιάς, περνούσε από το καφενείο Μαύρος Γάτος και τα Δικαστήρια και κατέληγε στο Καφέ Γυαλί. Ύστερα, ανέβαινε τα Μουράγια, άφηνε να σχηματισθεί η πύλη του Αγίου Νικολάου, περνούσε από τ΄Ανάκτορα που δεν υπήρχαν τότε, τη Μανδρακίνα, το Μποσκέτο και κατέληγε στο Ακταίον. Οι Κερκυραίοι αναγκάστηκαν να κατεδαφίσουν περίπου 2.000 οικίες, κυρίως στο προάστιο του Σαρόκο, για την ανέγερση των οχυρωματικών αυτών έργων της πόλης. Το τείχος αυτό περιέκλειε την Ενετική πόλη σε μια τριγωνική έκταση περίπου 800 στρεμμάτων και την διαχώριζε από την εξοχή. Είχε οχτώ εξόδους (Πύλες) και άλλες μικρότερες για να επικοινωνεί με τη θάλασσα και τα προάστια. Οι τέσσερις σπουδαιότερες ήταν η Βασιλική Πύλη (Πόρτα Ριάλα), η Πύλη της Σπηλιάς, η Πύλη του Αγίου Νικολάου και η Πύλη Ραϋμόνδου (Πόρτα Ρεμούντα). Τμήματα από τα τείχη σώζονται σε αρκετά σημεία, τα οποία μας μαρτυρούν την ιστορική θέση της πόλης. Οι Ενετοί δεν επέτρεπαν την ανέγερση οικοδομών έξω από τα τείχη για να μην τις χρησιμοποιούν για προκαλύμματα οι εχθροί. Έτσι εξηγείται και η τόσο πυκνή δόμηση της πόλης.

ΜΙΝΑ
Στο Νέο Φρούριο υπάρχει μια θολωτή κτιστή δίοδος ανάμεσα στους προμαχώνες Σαραντάρη και Σκάρπωνα, η οποία κατευθύνεται δια μέσου των τειχών προς τη Λαϊκή Αγορά και σημερινή επιτάφρια οδό. Η στοά αυτή είναι γνωστή στους Κερκυραίους με την ονομασία Μίνα, η οποία προέρχεται από την ιταλική λέξη mina (υπόγεια στοά, υπόνομος). Από εδώ επικοινωνούσε σε ώρα ανάγκης ο Διοικητής του Νέου Φρουρίου με τα έξω οχυρώματα. Άλλη είσοδος προς τον προμαχώνα Σαραντάρη και το Νέο Φρούριο είναι από τη σημερινή οδό Σχουλεμβούργου. Πολλές μικρές έξοδοι από τα οχυρά του Νέου Φρουρίου υπήρχαν κατά μήκος της άνυδρης τάφρου και σήμερα είναι κτισμένες. Η Μίνα της λαϊκής όπως την αποκαλούμε συνήθως χρησίμευε για την επικοινωνία με τα οχυρά που υπήρχαν έξω από τα τείχη, έχει μήκος 25,70μ. και το μέγιστο ύψος της φτάνει τα 3,28 μ. Η τοξωτή είσοδός της από την πλευρά των οδών Σολομού και Σχολεμβούργου έχει πλάτος 2,42 μ., ενώ από την πλευρά της λαϊκής 2,19 μ. Στο μέσο της στοάς υπήρχε στην οροφή ένα κυκλικό άνοιγμα για να φωτίζεται ο χώρος, τον οποίο σήμερα έχει χτιστεί. Κατά μήκος της διόδου, δεξιά κι αριστερά, υπάρχουν μικρά κοιλώματα στον τοίχο, σ΄αυτά τα σημεία συνήθιζαν οι περίοικοι να τοποθετούν εικόνες κι άναβαν κεριά για λατρευτικούς σκοπούς. Υπήρχαν κι άλλες μίνες σε διάφορα σημεία της παλιάς και της νέας πόλης, σήμερα όμως έχουν σχεδόν όλες κλειστεί. Σ΄αυτές τις μίνες έβρισκαν καταφύγιο χιλιάδες κάτοικοι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να σωθούν από τους Ιταλογερμανικούς πολέμους.

ΜΑΥΡΟΣ ΓΑΤΟΣ
Στην περιοχή της Σπηλιάς και στο ισόγειο ενός παλιού τετραώροφου κτηρίου που βρίσκεται επί των οδών Κων/νου Ζαβιτσιάνου 13, Νικηφόρου Θεοτόκη και βουλευτή Γερασίμου Πρίφτη, λειτουργεί σ΄ένα χώρο 90 m2 το γνωστό καφενείο-εστιατόριο Μαύρος Γάτος. Είναι το παλαιότερο που υπάρχει μέχρι σήμερα και πρωτάνοιξε το 1862 από τους αδελφούς Χάνου. Το όνομα του το πήρε γιατί όπως λέγεται κατά τη διάρκεια της θεμελίωσης του κτηρίου ένας μαύρος γάτος πέρασε από πάνω. Έτσι για να εξευμενίσουν αυτή την… κακή στιγμή βάφτισαν το κτήριο Μαύρο Γάτο. Ο ένας εκ των δύο αδελφών στα μέσα της δεκαετίας του 20ου αιώνα δολοφονήθηκε από έναν αντίζηλο καφετζή που είχε κατάστημα ακριβώς απέναντι, στο πίσω μέρος του μαγαζιού. Ο δεύτερος αδελφός του το πούλησε στον Αρσένη Κασσίμη, ο οποίος το κράτησε μέχρι το 1975. Λέγεται ότι προπολεμικά έγινε ακόμη ένα φονικό μέσα στο κατάστημα, όταν ο Μαντουκιώτης μαουνιέρης Μπουρέλος, πάνω σ΄ένα καυγά σκότωσε έναν Άγγλο ναύτη. Το κατάστημα αυτό γνώρισε μεγάλες δόξες, λειτουργούσε νυχθημερόν προκειμένου να εξυπηρετήσει τους πελάτες του. Το 1952 οι ιδιοκτήτες του έφεραν πρώτοι ηλεκτρικό ψυγείο από την Αμερική, όμως παρέμεινε δύο χρόνια εκτός λειτουργίας μέχρι που να βρεθεί ο κατάλληλος ηλεκτρολόγος. Επίσης λόγο της μεγάλης κίνησης που είχε το κατάστημα, είχαν άνθρωπο ο οποίος φρόντιζε να παραμένει διαρκώς αναμμένο το καμινέτο που έβραζε τους καφέδες. Ο χώρος του “Μαύρου Γάτου” ήταν τόπος συναντήσεων των Σουλιωτών, συνδέεται επίσης και με το ιστορικό γεγονός της δολοφονίας του Φώτη Τζαβέλλα, σύμφωνα με την αναμνηστική πλάκα που έχει τοποθετηθεί στην πρόσοψη του κτιρίου. Ο Τζαβέλλας καθόταν εκεί αμέριμνος όταν από πράκτορες του Αλί Πασά δολοφονήθηκε το 1813 και ετάφη στο νάρθηκα του Μοναστηριού της Πλατυτέρας.

ΛΕΜΟΝΙΑ
Μια μικρή πλατεία στην παλιά πόλη συναντάμε στην οδό Νικηφόρου Θεοτόκη, στο στενό δρομάκι της “Δημάρχου Μπιτζάρου Κυριάκη”, είναι η πλατεία Λεμονιάς. Μία κακόφημη για πολλούς συνοικία λόγω των οίκων ανοχής που λειτουργούσαν εκεί μέχρι τη δεκαετία του ‘50. Η ονομασία Λεμονιά καθιερώθηκε από ένα επιβλητικό ομώνυμο δέντρο που δέσποζε ανάμεσα στα πανύψηλα κτίρια. Ακόμη και η σημερινή οδός Αγίας Θεοδώρας που αρχίζει από τη θέση αυτή ονομαζόταν την περίοδο της Βενετοκρατίας Calle Lemonia και San Salvador καθώς ξεκινάει από την περιοχή Λεμονιά και τελειώνει στην εκκλησία του Παντοκράτορα στο Καμπιέλο. Ο ακάλυπτος αυτός χώρος μεγάλωσε προς τη νότια πλευρά του, καθώς αφαιρέθηκαν τα ερείπια σπιτιών που κατέρρευσαν από τους βομβαρδισμούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη δυτική πλευρά της πλατείας σώζεται ερειπωμένη η μικρή εκκλησία της Υ.Θ. Ευαγγελιστρίας και του Αγίου Συμεών, η οποία κτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Ο ναός αυτός ονομαζόταν και του Τουρλίνου, επειδή ήταν ιδιωτικός κι ανήκε στην αρχοντική κερκυραϊκή οικογένεια Τουρλινού, η οποία ήταν γραμμένη στη Χρυσή Βίβλο (Libro d’Oro) το 1717. Η εκκλησία αυτή αργότερα περιήλθε στον κληρονόμο του Τουρλινού Φλαμπουριάρη, και με την πάροδο των χρόνων άλλαζε διαδοχικά ιδιοκτήτες. Σήμερα μόνο μερικές μικρές λεμονιές που έχουν φυτευτεί σ΄αυτό το χώρο, θυμίζουν ότι κάποτε από αυτές πήρε τ΄ονομά της η περιοχή.

Πηγές: foursquare.com, terrakerkyra.gr, wikimapia.org, www.kastra.gr, artcorfu.com, www.corfuhistory.eu